Lamrim 2025
TUẦN 22 – NGÀY 04/10/2025
CHỦ ĐỀ: HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH THIỀN
(Tôn sư Khangser Rinpoche hướng dẫn)
Trong buổi giảng hôm trước Thầy đã hướng dẫn xong phần 6 nghi lễ chuẩn bị. Hôm nay Thầy sẽ hướng dẫn chúng ta áp dụng những gì đã học vào việc thực hành thiền.
Hôm trước Thầy có hướng dẫn chúng ta phương pháp thiền tập trung vào hơi thở. Khi đang thiền tập trung vào hơi thở, có những lúc ta bị phân tâm, xao nhãng khỏi đối tượng thiền. Lúc nào bị phân tâm và khó tập trung thì ta đếm hơi thở để dễ tập trung hơn.
Trong buổi thiền hôm nay, chúng ta hãy thiền tập trung vào hơi thở. Khi nào khó tập trung, hãy đếm hơi thở, đếm đến 7 lần chẳng hạn. Lưu ý là trong lúc thiền, nếu ta vẫn đang tập trung tốt được thì không cần phải đếm hơi thở. Chỉ khi nào ta bị phân tâm, khó tập trung vào đối tượng thiền, lúc đó mới đếm hơi thở để dễ tập trung hơn. Tập trung hoàn toàn vào hơi thở là phần việc chính cần phải làm trong lúc thiền.
Chúng ta có tràng hạt không? Hãy dùng tràng hạt để đếm số lần bị phân tâm trong lúc thiền. Khi nào phát hiện mình đang bị phân tâm thì ta lần tràng hạt và đếm 1, sau đó cố gắng tập trung trở lại vào hơi thở. Nếu phát hiện mình bị phân tâm thêm một lần nữa thì đếm thêm một lần bị mất tập trung. Tới cuối thời thiền, chúng ta sẽ biết mình bị phân tâm bao nhiêu lần. Phần thiền này chủ yếu là đếm số lần bị phân tâm trong một thời thiền.
Nếu vẫn đang tập trung tốt và không bị phân tâm thì không cần phải đếm hơi thở. Ở phần thiền đầu tiên này, ta hãy đếm số lần bị phân tâm. Khi đang tập trung hoàn toàn vào hơi thở mà bị mất tập trung thì dùng tràng hạt đếm 1. Lúc này hãy cố gắng tập trung trở lại vào hơi thở. Nếu bị phân tâm lần nữa thì lần tràng hạt và đếm 2. Ở phần thiền này, chúng ta chỉ đếm số lần bị phân tâm để xem khả năng tập trung của mình hiện tại như thế nào.
Bây giờ chúng ta hãy thiền trong 5 phút và chỉ tập trung hoàn toàn vào hơi thở. Ta dùng tràng hạt để đếm số lần bị phân tâm. Mỗi lần bị phân tâm thì đếm 1, thêm một lần phân tâm nữa thì đếm 2… Nếu không có tràng hạt thì dùng ngón tay để đếm xem trong thời thiền ta bị phân tâm bao nhiêu lần.
Trong 5 phút đầu, chúng ta thiền để kiểm tra xem năng lực tập trung của mình như thế nào và trong một thời thiền 5 phút, ta bị phân tâm bao nhiêu lần. Thời thiền này sẽ cho chúng ta thấy mình đang tập trung được ở mức độ nào và bị phân tâm bao nhiêu lần trong thời thiền 5 phút.
Để thời thiền của chúng ta có được điềm cát tường và sự gia trì từ Đức Phật, Thầy chia sẻ một bức ảnh Phật trên màn hình. Đây là một bức ảnh Phật rất đặc biệt. Nhưng đừng hỏi Thầy tại sao bức ảnh này đặc biệt.
Nếu có tràng hạt, chúng ta hãy dùng tràng hạt để đếm số lần bị phân tâm, còn không có tràng hạt thì dùng ngón tay để đếm. Nếu phát hiện mình đang bị phân tâm thì hãy tỉnh giác để nhận biết rằng mình đang bị phân tâm và tiếp tục quay trở lại tập trung vào hơi thở.
(Đạo tràng thiền trong 5 phút)
Trong thời thiền vừa rồi, hãy xem lại chúng ta đã bị phân tâm bao nhiêu lần. Số lần phân tâm càng nhiều thì chúng ta càng dễ có nguy cơ bị mắc chứng lo âu. Đối với những học viên nào đếm số lần bị phân tâm chỉ có vài lần thì cần xác định được rằng mình có thực sự chánh niệm, có thực sự biết được rằng mình bị phân tâm hay không. Nghĩa là ta bị phân tâm mà cứ tưởng là mình đang tập trung tốt nên không có đếm những lần bị phân tâm đó. Do đó, cần biết chắc chắn lúc nào mình bị phân tâm và lúc nào không bị phân tâm.
Ta phải tỉnh giác trong lúc thiền, để biết rằng lúc nào mình đang thực sự tập trung và lúc nào mình đang bị phân tâm. Khi biết được rằng mình vừa bị phân tâm, chúng ta cần cố gắng tìm mọi cách tập trung trở lại vào hơi thở.
Chúng ta cần phải rèn luyện kỹ năng để có thể tập trung trở lại vào đối tượng thiền càng sớm càng tốt. Tốc độ tập trung trở lại vào đối tượng thiền cũng là một nhân tố quan trọng trong lúc thiền. Khi thiền và biết mình bị phân tâm thì hãy cố gắng tập trung trở lại. Tuy nhiên, có những người không thể nào tập trung trở lại ngay lập tức, mà phải đến khoảng 10-20 giây sau mới tập trung trở lại được. Khoảng thời gian quá dài này cho thấy năng lực tỉnh giác của mình đang yếu. Đây là kỹ năng cần phải xây dựng.
Thầy cho chúng ta 5 phút nữa để thực hành thiền. Ở phần thiền này, cần lưu ý vài điểm quan trọng. Khi đang tập trung hoàn toàn vào hơi thở, mà bỗng dưng bị mất tập trung, chúng ta phải giữ tỉnh táo cao độ để nhận biết ngay rằng mình đang bị mất tập trung.
Nếu chúng ta đang thiền mà cảm thấy buồn ngủ, Thầy vẫn hay nói rằng điều đó cũng tốt. Bởi vì có nhiều người bị chứng rối loạn giấc ngủ, nên nếu chúng ta thiền mà ngủ được thì cũng tốt.
Điều vô cùng quan trọng trong thiền là ta cần phải cực kỳ tỉnh giác. Nhắm mắt thôi chưa đủ mà còn phải giữ cho tâm thật sự sáng suốt và tỉnh táo, để khi không còn tập trung vào hơi thở được nữa thì trong khoảng 3-5 giây ta phải lập tức nhận biết được rằng mình đang bị phân tâm.
Ở phần thiền này, chúng ta cũng có 5 phút tập trung vào hơi thở và ở đây chúng ta cần phải gia tăng mức độ tỉnh táo của mình để quan sát xem lúc nào mình đang tập trung và lúc nào đang bị phân tâm. Khi bị phân tâm, ta phải cố gắng tập trung ngay trở lại vào đối tượng thiền.
Thầy sẽ dành cho chúng ta 5 phút thiền và vẫn để ảnh của Đức Phật trên màn hình để chúng ta có được sự gia trì trong lúc thiền. Trong phần thiền này, điều quan trọng là ngoài việc tập trung vào hơi thở, chúng ta còn phải giữ sự tỉnh giác, phải liên tục quan sát xem mình đang tập trung hay đang bị phân tâm. Khi bị phân tâm, đầu tiên ta cần phải tỉnh giác để nhận biết rằng lúc đó mình đang bị phân tâm. Nếu thiền mà không có tỉnh giác thì sẽ không có đưa đến kết quả nào cả.
Tâm tỉnh thức không phải chỉ là công cụ trong thiền, mà trong cuộc sống hằng ngày cũng cần tâm tỉnh thức để nhận diện loại suy nghĩ nào đang phát sinh trong tâm, tâm đang có những suy nghĩ tiêu cực hay tích cực. Tại sao trong cuộc sống chúng ta dễ bị lo âu, căng thẳng? Điều này liên quan đến việc chúng ta hay bị phân tâm. Càng dễ bị phân tâm thì càng dễ phát sinh lo âu, căng thẳng. Đó là những kỹ thuật ta cần áp dụng trong lúc thực hành thiền.
Sang bước thứ 2, trong lúc thực hành thiền, sẽ có những lúc ta bị phân tâm quá nhiều, phân tâm cứ liên tục xảy đến và cho dù cố gắng quay trở lại tập trung vào hơi thở mà vẫn không tập trung tốt được. Lúc này ta mới áp dụng kỹ thuật đếm hơi thở bằng cách hít vào thở ra thì đếm 1, hít vào thở ra đếm 2… Khi bắt đầu đếm hơi thở, ta sẽ cảm thấy mình có thể tập trung tốt hơn.
Trong cuộc sống hằng ngày, chúng ta vẫn có thể áp dụng kỹ thuật thiền tập trung vào hơi thở trong những lúc tâm trí rối loạn hay buồn bã. Nếu cố gắng mà vẫn không tập trung tốt được, hãy thực hành đếm hơi thở. Hít vào thở ra thì đếm 1, đếm đến 7 lần hoặc 10 lần, 15 lần…, sau đó ngưng đếm hơi thở và quay trở lại tập trung vào hơi thở. Nếu bị phân tâm lần nữa thì tiếp tục đếm hơi thở để lấy lại sự tập trung.
Chúng ta hãy tiếp tục thiền tập trung vào hơi thở. Thầy vẫn chiếu ảnh của Đức Phật lên màn hình để chúng ta có được sự gia trì từ Đức Phật trong lúc hành thiền. Ảnh đức Phật này rất đặc biệt vì Thầy là người chụp bức ảnh này (Rinpoche cười). Ở phần thiền này ta sẽ áp dụng kỹ thuật đếm hơi thở trong những lúc bị phân tâm quá nhiều.
(Đạo tràng thiền trong vài phút)
Sau các thời thiền, chúng ta cảm thấy như thế nào? Thầy sẽ hướng dẫn thêm một số điều khác nữa. Vừa rồi chúng ta thiền tập trung vào hơi thở, đó là đối tượng thiền khá đơn giản. Bây giờ ta sẽ tập trung vào bức ảnh Phật này. Phần thiền này sẽ khó hơn. Đầu tiên, ta mở mắt nhìn ảnh của Đức Phật và cố nhớ các chi tiết trên bức ảnh, sau đó nhắm mắt lại và dựng lại hình ảnh Phật trước tâm mình. Khi hình ảnh Phật trước tâm mình bắt đầu bị mờ dần và ta không còn nhớ đầy đủ các chi tiết thì hãy mở mắt ra nhìn ảnh Phật một lần nữa để nhớ lại các chi tiết, sau đó nhắm mắt và tiếp tục tập trung vào hình ảnh Phật.
Điều khó ở đây là quán tưởng có ảnh Phật trước mặt mình. Sau khi tập trung được một lúc, hình ảnh Phật dần dần sẽ mờ đi và ta không còn nhớ rõ các chi iết. Lúc đó, hãy mở mắt ra và nhìn lại hình ảnh Phật, sau đó nhắm mắt và tập trung trở lại vào đối tượng thiền.
(Đạo tràng thiền tập trung vào hình ảnh Phật trong vài phút)
Trong tuần này, hãy tiếp tục thực hành thiền như Thầy đã hướng dẫn trong buổi học hôm nay.
