Lamrim 2024
TUẦN 55 – NGÀY 21/09/2025
CHỦ ĐỀ: 12 CHI PHẦN NHÂN DUYÊN (tiếp theo)
(Tôn sư Khangser Rinpoche hướng dẫn)
Hôm nay Thầy tiếp tục hướng dẫn 12 chi phần nhân duyên. 12 chi phần nhân duyên chủ yếu nói về cơ chế, nguyên nhân vì sao một người bị tái sinh trở lại vào trong luân hồi. Khi hiểu được cơ chế và nguyên nhân đó, ta sẽ biết cần phải làm gì để chặn đứng nguyên nhân đó nhằm thoát khỏi luân hồi.
Thông thường ta nghĩ rằng khi một đứa bé được sinh ra thì ngày hôm đó chính là ngày sinh nhật. Tuy nhiên, theo quan điểm của đạo Phật, sự sống không phải bắt đầu từ lúc đó mà ngay khi tâm thức lần đầu tiên nhập vào bào thai trong bụng mẹ thì khi đó sự sống bắt đầu, thời điểm đó mới là ngày sinh nhật thực sự.
Nhìn vào bức ảnh 12 chi phần nhân duyên (Bánh xe Luân hồi), hình ảnh con khỉ tượng trưng cho tâm thức.
Xem hình 12 chi phần nhân duyên (Bánh xe Luân hồi) ở đây: https://vn.dipkar.com/download/material/hinh-anh/Banh_xe_luan_hoi.jpg
Nói chung, tâm thức có tác động rất lớn lên cơ thể. Thầy hướng dẫn chúng ta thực hiện một bài thử nghiệm để xem tâm thức ảnh hưởng lên cơ thể như thế nào.
Lấy ví dụ, bình thường ta hay thức dậy vào lúc 7h sáng. Bây giờ vào buổi tối trước khi đi ngủ, ta hãy suy nghĩ một cách mãnh liệt rằng sáng hôm sau mình sẽ dậy sớm hơn 10 phút so với thường lệ và không đặt đồng hồ báo thức để xem sáng hôm sau mình có thức dậy đúng 6h50 hay không. Hoặc nếu bình thường ta thức dậy lúc 6h thì bây giờ hãy nói với bản thân rằng sáng ngày mai mình phải thức dậy lúc 5h50, tức sớm hơn 10 phút so với bình thường và không đặt đồng hồ báo thức. Nếu sáng ngày mai ta thức dậy đúng 5h50 thì chứng tỏ tâm thức có tác động rất lớn lên cơ thể và não bộ của mình.
Trong tuần này chúng ta hãy thực hành bài tập này để tìm hiểu tâm thức có sức mạnh như thế nào. Thầy biết rằng khi Thầy cho bài tập về nhà, 50% học viên sẽ không làm bài tập, nhưng 50% còn lại nếu có làm bài tập này thì nhớ báo lên Thầy kết quả thực hành của mình.
Hôm trước Thầy từng chia sẻ với chúng ta thông tin về một chương trình thiền. Chương trình thiền này áp dụng một số phương pháp thiền để xem có giúp tăng cường hệ miễn dịch của cơ thể hay không. Cụ thể, trước khi thiền, người tham gia sẽ thử máu xét nghiệm miễn dịch và sau khi thực hành thiền, họ sẽ thử nghiệm máu một lần nữa để xem hệ miễn dịch của cơ thể có thay đổi hay không.
Tâm thức có tác động rất lớn đối với cơ thể. Cho nên, chúng ta hãy thực hành bài tập về việc suy nghĩ thức dậy sớm hơn 10 phút vào buổi sáng và không đặt đồng hồ báo thức để xem mình có thể thức dậy đúng theo ý muốn của mình hay không.
Thầy thực sự mong muốn có một số học trò áp dụng bài thực hành này và viết báo cáo kết quả thực hành gửi cho Thầy. Nếu Thầy nhận được kết quả tích cực cho thấy học trò thực hành và trải nghiệm được rằng tâm thức có năng lực tác động lên cơ thể, Thầy sẽ có những bài thực hành sâu hơn để khai thác năng lực của tâm thức. Thầy nói rằng Ban tổ chức lớp học nếu nhận được báo cáo kết quả thực hành từ các học viên thì gửi cho Thầy.
Thầy cho chúng ta xem báo cáo kết quả thực hành của học viên lớp Lamrim 2024 ở Hàn Quốc trong suốt một tuần (Rinpoche chiếu báo cáo kết quả thực hành của học viên Hàn Quốc lên màn hình). Theo đó, cách thực hành là cố gắng thức dậy sớm hơn 10 phút vào buổi sáng và không đặt đồng hồ báo thức. Có 93 học viên đã đăng ký tham gia thực hành. Trong đó có 59 người, tương đương 63%, đã thành công thức dậy sớm được hơn 10 phút so với thường lệ; 34 người còn lại, tương đương 37%, không có thành công.
Trên màn hình là những chia sẻ về trải nghiệm thành công của một số học viên. Những học viên thực hành mà không có thành công cũng có chia sẻ một số trải nghiệm vì sao thất bại và họ đã thực hành như thế nào. Đây là một bài thử nghiệm để xem tâm thức có ảnh hưởng như thế nào lên cơ thể của mình.
Chúng ta đang học lớp Lamrim và ở phần 12 chi phần nhân duyên, chúng ta cũng được học về tâm thức, về thân thể này. Cho nên, Thầy mong muốn chúng ta thực hành bài thử nghiệm này để tự khám phá những trải nghiệm về việc tâm thức ảnh hưởng đến cơ thể như thế nào. Những học viên nào có thực hành thì gửi báo cáo kết quả thực hành lên Ban tổ chức. Ban tổ chức sẽ tổng hợp các báo cáo kết quả từ học viên, tính toán bao nhiêu học viên đã thành công, bao nhiêu học viên chưa thành công, tổng số học viên tham gia là bao nhiêu và gửi báo cáo lên Thầy.
Chúng ta có thể thực hành bài thử nghiệm này trong một tuần và trong một tuần đó có thể làm 3-4 lần để xem trong 3-4 lần đó, chúng ta đã thành công được bao nhiêu lần và thất bại bao nhiêu lần. Thầy cũng nói thêm, nếu chúng ta lỡ ngủ quên, rồi bị trễ giờ đi làm do không có đặt đồng hồ báo thức thì đừng đổ thừa cho Thầy (Rinpoche cười).
Ở Đài Loan, người ta có ghi hình những hướng dẫn thực hành thiền của Thầy cho dự án nghiên cứu về phương pháp thiền ảnh hưởng đến hệ miễn dịch. Họ sẽ chiếu lên cho những người tham gia chương trình thiền xem ghi hình và thực hành theo. Sau một thời gian thực hành thiền, những người tham gia sẽ được xét nghiệm máu để kiểm tra xem hệ miễn dịch có được tăng cường hay không. Họ tiến hành theo cách như vậy. Tất cả mọi tài liệu về phương pháp thiền giúp cải thiện hệ miễn dịch đã được cập nhật trên trang web để mọi người tiện theo dõi.
Trong lớp này, những học viên có tham gia thực hành bài tập thử nghiệm sẽ được Thầy gửi cho trang web đó để tham khảo những phương pháp thiền giúp tăng cường hệ miễn dịch. Thầy nghĩ rằng nếu Thầy không cho món quà gì đó thì chắc học viên sẽ không chịu làm bài tập thực hành này. Bởi vì thực hành Phật pháp không phải là chỉ có ngồi nghe thì sẽ phát triển được tâm thức, mà bản thân người nghe pháp cũng phải tự áp dụng thực hành một số phương pháp mà Thầy hướng dẫn, tự mình trải nghiệm mới thấy được tác dụng thật sự của các pháp thực hành trong đạo Phật. Nếu ta không tự thực hành, không tự trải nghiệm thì sẽ không thấy được tác dụng của Phật pháp. Đối với một số học viên đã tham gia các thử nghiệm của Thầy, họ rất tự tin. Bởi vì họ đã từng tham gia một thử nghiệm và thành công khi áp dụng, nên họ sẽ tự tin hơn khi thực hành những phương pháp khác trong tương lai.
Nếu thấy được rằng tâm thức có thể tác động lên cơ thể của mình thì dần dần chúng ta sẽ hiểu được rằng thiền có thể ảnh hưởng đến không chỉ tâm thức mà còn cả cơ thể của mình. Đó là lý do ngay từ đầu chương trình Lamrim, Thầy đã hướng dẫn chúng ta thực hành các thử nghiệm như thử nghiệm trên 2 cây hoa, trong đó một cây hoa được tưới bằng nước có gia trì của chư Phật và cây hoa còn lại được tưới bằng nước bình thường để xem cây hoa nào sinh trưởng tốt hơn. Bây giờ, Thầy tiếp tục hướng dẫn chúng ta thực hành bài tập thức dậy sớm hơn 10 phút so với thường lệ mà không đặt báo thức để xem tâm thức có tác động như thế nào đối với cơ thể của mình.
Thầy nói rằng, sau giờ học Ban tổ chức sẽ gửi tin nhắn cho tất cả các học viên trong lớp học này về nội dung cần phải thực hành và những học viên nào muốn tham dự sẽ đăng ký liên hệ với Ban tổ chức. Sau một tuần thực hành, hãy gửi báo cáo kết quả cho Thầy.
Điều quan trọng là nếu tham gia, chúng ta sẽ được gì? Và nếu không tham gia, chúng ta sẽ không được gì? Nếu chúng ta có đăng ký tham gia, có thực hành thực sự và có báo cáo lại kết quả cho Thầy thì sẽ nhận được địa chỉ trang web để xem những phần hướng dẫn thiền tăng cường hệ miễn dịch. Nếu chúng ta không đăng ký, cũng không có thực hành và cũng không báo cáo lại kết quả thì sẽ không được nhận địa chỉ trang web đó.
Nếu có những bằng chứng khoa học chứng minh được phương pháp thiền mà Thầy hướng dẫn có thể tăng cường được hệ miễn dịch thì nó sẽ trở thành một phương thuốc có thể chữa bệnh. Cho nên, nếu thành công, phương pháp thiền đó sẽ được đăng ký bản quyền dưới tên của Thầy vì Thầy muốn chia sẻ miễn phí phương pháp này cho tất cả mọi người và không ai được dùng nó để rao bán trên thị trường.
Những học viên tham gia thử nghiệm bài tập tuần này sẽ nhận được địa chỉ trang web để tìm hiểu về những phương pháp thiền đó. Tuy nhiên, nếu trong tương lai học viên không nhận được địa chỉ trang web, tức là dự án nghiên cứu của Thầy đã thất bại, vì đã là thất bại thì sẽ không chia sẻ cho bất cứ ai.
Tâm thức có năng lực rất lớn. Tâm thức có thể tác động khắp cơ thể của mình và đặc biệt tác động được lên các tế bào của mình. Đó là cảm nhận của Thầy. Tuy nhiên, vì Thầy chưa có bằng chứng để chứng minh năng lực của tâm thức nên Thầy mới kết hợp với các trường đại học để tiến hành các thử nghiệm khoa học nhằm chứng minh thiền có thể tác động lên các tế bào trong cơ thể cũng như hệ miễn dịch. Nếu thiền có tác động lên hệ miễn dịch của mình thì chắc chắn sẽ tác động được lên cơ thể, giúp hạn chế được sự tăng trưởng của các tế bào ung thư. Điều đó là hoàn toàn có thể. Nhưng vì Thầy chưa có bằng chứng khoa học nên Thầy sẽ phải tiến hành các nghiên cứu sâu hơn, kết hợp với các trường đại học để chứng minh điều đó.
Thầy nhắc lại bài tập tuần này là vào buổi tối trước khi đi ngủ, chúng ta hãy suy nghĩ rằng sáng ngày mai mình sẽ thức dậy sớm hơn 10 phút và không đặt đồng hồ báo thức để xem sáng ngày mai mình có thức dậy theo đúng ý mình hay không. Sau khi thực hành, học viên hãy gửi báo cáo kết quả lên Ban tổ chức.
Thầy nói hôm nay là một ngày đặc biệt. Thực ra, Thầy thường hay nói hôm nay là ngày đặc biệt (Rinpoche cười). Sau buổi học này, Thầy có cuộc hẹn ở bên ngoài, chắc là sẽ có dùng bữa, nên Thầy nói rằng hôm nay là ngày đặc biệt, vì Thầy được đi ra ngoài. Thời gian vừa qua, nơi ở của Thầy đang vào mùa mưa, ngày nào cũng mưa nên Thầy không đi ra ngoài được. Hôm nay trời không mưa nên Thầy dự định đi ra ngoài. Cho nên, hôm nay là ngày đặc biệt.
Chúng ta hãy quay lại với bức ảnh 12 chi phần nhân duyên (Rinpoche chiếu bức ảnh 12 chi phần nhân duyên lên màn hình). Chi phần số 5 là 6 căn, được minh họa bằng hình ngôi nhà. Chúng ta thấy ngôi nhà này có bao nhiêu cửa sổ?
Khi tâm thức nhập vào bào thai, khi đó là chi phần số 4 - Danh sắc. Sang chi phần số 5 là Lục nhập (6 căn). Khi nhập thai rồi sẽ phát triển thành 6 giác quan gồm mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý. Đó là 6 căn, tượng trưng cho 6 cửa sổ trên căn nhà. Kế tiếp là Xúc (xem trang 91, quyển 2 Giải Thoát Trong Lòng Tay). Xúc là xúc chạm, nghĩa là khi ta đã có 6 căn, tức có 6 giác quan trên cơ thể (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý) thì 6 giác quan này sẽ tiếp xúc với 6 đối tượng ở bên ngoài (sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp). Nếu giác quan của mình tiếp xúc với đối tượng dễ chịu, tốt đẹp thì sẽ sinh ra thích. Còn nếu giác quan tiếp xúc với đối tượng không ưa thích thì sẽ sinh ra ghét.
Sau Xúc sẽ là Thọ. Thọ là cảm giác, là cảm xúc vui hay khổ, thích hay không thích… Nếu cảm giác đó là cảm giác dễ chịu, ta sẽ bắt đầu ưa thích nhiều về cảm giác dễ chịu đó và sẽ bám chấp vào cảm giác đó. Nếu cảm giác đó khiến ta khó chịu thì ta sẽ ghét cảm giác đó và muốn đẩy lùi nó ra. Cái tâm muốn bám chấp vào cảm giác của mình chính là Ái.
Nếu tiếp xúc với đối tượng dễ chịu thì ta sẽ sinh ra thích, còn tiếp xúc với đối tượng khó chịu thì sẽ sinh ra ghét. Cái thích, cái ghét đó chính là Thọ, là cảm thọ, cảm xúc. Khi phát sinh ra cảm xúc, ta sẽ bắt đầu bám chấp vào cảm xúc đó. Nếu cảm xúc đó là thích, ta lại muốn có nó nữa. Nếu cảm xúc đó là ghét, ta sẽ muốn đẩy nó ra. Khi ta bám chấp vào cảm xúc đó gọi là Ái. Cho nên, khi ta tiếp xúc với đối tượng sẽ rất dễ sinh ra bám chấp và sân hận. Khi sinh ra thích, ta sẽ bám chất vào nó nhiều hơn. Còn khi cảm xúc đó là ghét, ta sẽ sinh ra sân hận, muốn đẩy lùi nó, không muốn có nó nữa.
Đối với Đức Phật, khi các giác quan của Ngài tiếp xúc với các đối tượng thì cũng phát sinh ra cảm thọ. Tuy nhiên, Đức Phật đã không còn phiền não nên không còn bám chấp hay tức giận về những cảm giác đó nữa. Trong khi đó, con người chúng ta vẫn còn phiền não, nên khi có cảm xúc dễ chịu thì lập tức ta sẽ bám chấp, muốn giữ nó hoài; khi có cảm xúc khó chịu, ta lại sinh ra chán ghét và tức giận, muốn đẩy nó ra. Đó là do tâm chúng ta vẫn còn phiền não.
Cho đến bây giờ, những gì Thầy hướng dẫn chúng ta là khi tiếp xúc với đối tượng khó chịu, ta sẽ sinh ra những cảm xúc rất tiêu cực. Khi cảm xúc tiêu cực này phát sinh, như Thầy đã dạy trước đó, chúng ta phải cố gắng làm sao cho khoảng thời gian của cảm xúc tiêu cực đó ngắn lại. Đó là giai đoạn đầu. Còn bây giờ chúng ta đã lên một trình độ cao hơn, nên bất cứ khi nào phát sinh những cảm xúc tiêu cực, chúng ta đừng khởi tâm sân giận hay bám chấp. Đó là mức độ thực hành sâu hơn. Khi vui sướng phát sinh trong tâm thì lúc đó ta hãy tận hưởng cái tâm vui sướng đó, nhưng không bám chấp vào cảm giác vui sướng đó. Lúc nào trong tâm có nỗi buồn, ta đừng khởi tâm sân giận. Thông thường, khi có chuyện buồn, ta sẽ bắt đầu tức giận. Ít nhất lúc đó hãy cố gắng giảm cơn sân giận đó. Đó là điều chúng ta nên làm.
Lúc bắt đầu học Lamrim đến bây giờ, chúng ta đã học được rất nhiều phương pháp và kỹ thuật để có thể kiểm soát phiền não. Mỗi người sẽ phù hợp với một phương pháp và một phương pháp sẽ có tác dụng hữu hiệu đặc biệt đối với một người. Cho nên, chúng ta cần phải áp dụng thực hành cho bản thân mình và xem phương pháp nào thật sự có tác dụng đối với mình. Muốn biết phương pháp nào thực sự có hữu hiệu với mình, chúng ta chỉ có cách tự mình kiểm tra và trải nghiệm, chứ không ai chỉ được cho mình. Chúng ta hãy thực hành lần lượt qua từng phương pháp. Phương pháp nào hữu hiệu nhất đối với mình thì ta giữ lại và tiếp tục thực hành.
Sau rất nhiều lần thử nghiệm các phương pháp thiền, đến một lúc nào đó chúng ta sẽ trải nghiệm được rằng phương pháp đó thực sự có hữu hiệu đối với mình, giúp mình giảm thiểu được phiền não và các cảm xúc tiêu cực. Nếu chúng ta thành công kiểm soát được phiền não thì đừng có quên Thầy. Thầy lo rằng đến lúc chúng ta học xong và thành công giảm trừ được phiền não của mình thì lúc đó sẽ quên mất Thầy. Khi chúng ta đã thành công rồi, Thầy sẽ không bảo chúng ta tiếp tục đi theo Thầy. Tuy nhiên, lúc đó ít nhất hãy nhớ đến Thầy, đừng có quên Thầy (Rinpoche cười).
Chúng ta học Lamrim đã gần 2 năm rồi. Bây giờ chúng ta tự áp dụng và tự khảo sát những phương pháp thiền đó xem chúng có hữu hiệu hay chưa hữu hiệu đối với mình. Chúng ta hãy học cách tự kiểm tra, tự vạch ra cho mình một lộ trình, một cách thực hành riêng của bản thân. Nếu chúng ta có thực hành thiền và áp dụng trên chính bản thân mình thì sẽ có trải nghiệm. Lúc đó chúng ta sẽ biết được rằng phương pháp này có tác dụng với mình hay không. Nếu chỉ có nghe thôi mà không có áp dụng thực hành thì sẽ không có phương pháp nào tác dụng được đối với mình.
Trong tuần này có 2 bài tập cần thực hành. Từ đầu chương trình Lamrim tới bây giờ, Thầy đã hướng dẫn rất nhiều phương pháp. Thầy nói rằng khi phiền não phát sinh, chúng ta hãy cố gắng áp dụng từng phương pháp một để xem phương pháp nào thật sự có tác dụng với mình nhất. Tuy nhiên, với một phương pháp, khi ta áp dụng một lần mà không thấy hiệu nghiệm thì hãy kiên trì áp dụng thêm lần 2, lần 3, thêm vài lần nữa. Nếu chúng ta áp dụng nhiều lần mà vẫn không có hiệu nghiệm thì mới chuyển sang phương pháp khác, chứ nếu áp dụng mới có một lần, không thấy tác dụng rồi từ bỏ ngay thì chúng ta sẽ không thể khám phá được công hiệu của phương pháp đó.
Sau 6 căn sẽ là Xúc, rồi sau đó sẽ sinh ra cảm giác, tức là Thọ. Từ cảm giác, ta sẽ phát sinh tâm bám chấp là Ái. Từ bám chấp sẽ sinh ra Thủ. Ái và Thủ khác nhau như thế nào? Thủ chính là lúc tâm bám chấp lên đến đỉnh điểm và hoàn toàn có khả năng khiến ta phát ra một hành động, đẩy ta đi tái sinh.
