Lamrim 2025
TUẦN 27 – NGÀY 08/11/2025
CHỦ ĐỀ: RÚT TỈA TINH HOA TỪ KIẾP NGƯỜI
(Tôn sư Khangser Rinpoche hướng dẫn)
Hôm nay Thầy sẽ hướng dẫn phần tinh hoa của kiếp người, tức thân người khó được. Cụ thể, chúng ta sẽ học về sự may mắn khi có được thân người và chúng ta phải trải qua những khó khăn như thế nào để có được thân người (xem trang 455, quyển 1, Giải Thoát Trong Lòng Tay).
Đối với thân người, có 2 phần: những điều ta đã thoát khỏi và những điều ta có được. Bây giờ Thầy sẽ giảng về những điều ta có được.
A/ Những điều ta có được, gồm 10 điều:
1/ Sinh ra làm người
Trong 10 điều ta có được, việc được sinh ra làm người là điều may mắn đầu tiên. Trên thế giới này có hàng tỉ người, bây giờ ta sinh ra làm người thì có gì đặc biệt? Tuy có hàng tỉ người, nhưng bản thân ta chỉ có một trên đời này. Không có 2 người nào giống hệt nhau trên mọi phương diện. Mỗi một người là một cá thể độc nhất, khác biệt so với những người khác. Do đó, ta phải tin tưởng rằng bản thân ta đã toàn diện theo cách của riêng mình.
Tuy nhiên, đôi lúc ta vẫn mong muốn có được điều này, điều kia giống như những người khác. Đó chỉ là mong muốn của mình thôi. Mong muốn đó lại trái với thực tế. Vì chúng ta là con người, không phải là máy photocopy nên không thể bắt chước giống hệt người khác được. Cho nên, ta phải nhìn nhận rằng bản thân vốn dĩ đã toàn diện theo cách của riêng mình và phải tự tin vào điều đó. Đôi lúc vấn đề khó khăn xuất hiện khi ta cố gắng bắt chước giống hệt người khác. Nếu ta cao thì ta đã toàn diện theo cách của riêng mình. Nếu ta thấp thì cũng vẫn toàn diện theo cách của riêng mình.
Mọi chúng sinh rồi sẽ thành Phật. Nhưng thử nghĩ, nếu ai nấy đều thành Phật, lúc đó trên thế giới này có rất nhiều ông Phật giống hệt nhau thì rất chán. Hãy hình dung đi ra ngoài đường, ta thấy có mấy ông Phật đang đi qua đi lại, đi vào cửa hàng để mua đồ cũng thấy mấy ông Phật giống hệt nhau. Lúc đó, ta nghĩ như thế nào?
2/ Được sinh vào chỗ trung ương
Điều may mắn đầu tiên là sinh ra làm người. Vốn dĩ thân người của chúng ta đã toàn diện theo cách riêng của mình. Điều may mắn thứ 2 là được sinh vào chỗ trung ương, tức ở trung tâm.
Có một câu nói thế này: “Khi ta còn trẻ, vẫn còn nhiều năm nữa để sống thì ta vẫn chưa hiểu được cuộc đời. Khi bắt đầu trải nghiệm, thấm thía được cuộc đời này thì ta lại không còn nhiều thời gian để sống”. Tuy nhiên, Thầy mong muốn chúng ta đều có thể học được cách trải nghiệm, hiểu rõ cuộc đời này nhưng vẫn còn nhiều năm nữa để sống và sống một cách hạnh phúc.
Lấy ví dụ, ta hay sử dụng điện thoại iPhone. Dùng điện thoại nào, ta cũng cần phải hiểu rõ các chức năng của điện thoại đó. Giống như vậy, khi sống trong cuộc đời, ta cũng phải hiểu rõ cuộc đời này như thế nào thì mới có thể sống tốt được.
Trang 460, quyển 1, Giải Thoát Trong Lòng Tay ghi “được sinh vào chỗ trung ương” nghĩa là sinh ở nơi Phật pháp còn rất thịnh hành và còn rất nhiều người hiểu đúng về Phật pháp. Nghĩa là ta được sinh làm thân người ở một nơi có Phật pháp và ta hoàn toàn có cơ hội tiếp cận và hiểu đúng Phật pháp. Được sinh vào chỗ trung ương có ý nghĩa như vậy.
3/ Các căn đầy đủ
Các căn đầy đủ có nghĩa là ta được sinh ra có thân người và thân người của mình có đầy đủ giác quan và các giác quan đó đều đang hoạt động tốt. Có các căn đầy đủ nhắc ta nhớ rằng thân người này của ta đã toàn diện theo cách của riêng mình. Khi ta chưa nhận ra bản thân vốn đã toàn diện theo cách của riêng mình thì ta vẫn còn mong muốn phải làm thế nào cho giống người khác, sao chép được những thứ người khác đang có. Khi đó, ta vẫn chưa thỏa mãn, chưa thể hạnh phúc.
Ở đây ta cần phải tự nhắc nhở bản thân rằng ta có đầy đủ các giác quan, bộ phận cơ thể, nghĩa là ta vốn dĩ đã trọn vẹn và toàn diện theo cách của riêng mình. Ta cần phải chiêm nghiệm, suy nghĩ và nhắc nhở bản thân rằng ta vốn dĩ rất may mắn vì có đầy đủ các điều kiện thuận lợi như thế. Ta phải luyện tâm để làm cho bản thân mình tin vào điều đó. Một khi đã tin rằng bản thân mình vốn đã toàn diện, trọn vẹn thì ta sẽ thấy cái gì cũng hoàn hảo. Còn khi chưa nhìn nhận bản thân vốn đã toàn diện, trọn vẹn thì khi nhìn ra bên ngoài, ta cũng nghĩ tất cả mọi thứ từ gia đình, bạn bè, các mối quan hệ… đều không trọn vẹn. Một khi bản thân chưa thấy mình trọn vẹn thì không thể thấy điều gì trọn vẹn ở bên ngoài cả.
Nếu không có gì bất tiện, chúng ta hãy bật video lên. Khi nhìn thấy mặt học trò, Thầy sẽ biết học trò có hiểu được lời giảng của Thầy hay không. Khi Thầy nhìn hình ảnh của học trò, Thầy đều nghĩ rằng mỗi người đã trọn vẹn, toàn diện theo cách của riêng mình. Tuy nhiên, chuyện người khác nhìn mình có hoàn hảo, trọn vẹn hay không thì không quan trọng. Điều quan trọng là bản thân chúng ta có thấy mình trọn vẹn, toàn diện hay không.
Có một người đến gặp một vị thầy và xin vị thầy đó hãy giúp cho bạn của mình. Người này nói: “Bạn của con đang có ý định tự tử. Xin thầy hãy khuyên bạn của con”. Vị thầy đã đến gặp người muốn tự tử và hỏi tại sao anh ta muốn tự tử. Anh ta nói rằng: “Cuộc đời của con không có gì cả. Con cảm thấy không có lý do gì để tiếp tục sống nữa”. Vị thầy nói với anh ta rằng: “Nếu anh muốn chết, tôi không cản anh nhưng tôi chỉ xin anh đi theo tôi một ngày. Sang ngày hôm sau anh chết cũng được. Chết sớm một ngày hay chết muộn một ngày cũng không có gì khác biệt”. Anh ta đồng ý đi theo vị thầy trong một ngày. Vị thầy mới dẫn anh ta vào cung điện của đức vua. Khi gặp nhà vua, vị thầy mới tiến đến gần nhà vua nói với vua điều gì đó. Hai người nói chuyện qua lại, sau đó vị thầy xuống nói với anh này là đức vua muốn mua đôi mắt của anh ta với giá 100 đồng vàng. Anh ta trả lời là anh ta không muốn bán đôi mắt của mình cho đức vua. Sau đó, vị thầy lại lên nói chuyện với đức vua, rồi quay trở lại nói với anh này là đức vua muốn mua quả thận của anh ta với giá 1.000 đồng vàng. Lúc này, anh ta thốt lên: “Các người thật điên rồ” và rời khỏi cung điện. Khi đó, vị thầy mới chạy theo và nói với người này rằng: “Khi nãy anh nói với tôi là anh không có gì giá trị trong cuộc đời này. Nhưng anh thấy đó, mắt của anh đáng giá 100 đồng vàng, quả thận của anh đáng giá tới 1.000 đồng vàng, anh có rất nhiều thứ giá trị trên cuộc đời này”.
Thầy cũng muốn hỏi chúng ta có nghĩ bán thận với giá 1.000 đồng vàng không. Thầy nghĩ mọi người sẽ trả lời là không. Chắc không ai nghĩ đến chuyện bán bộ phận cơ thể của mình để lấy tiền. Chẳng hạn, gan là bộ phận rất quý giá đối với cơ thể nhưng tại sao ta lại hay uống rượu bia, dùng chất kích thích tàn phá gan của mình. Chúng ta xài điện thoại iPhone đắt tiền, nếu điện thoại bị bể thì sẽ rất buồn. Vậy tại sao ta lại không biết bảo vệ gan, mà còn tàn phá gan, là thứ còn quý giá hơn chiếc iPhone rất nhiều? Điều đó thật vô lý.
Một học trò nói với Thầy rằng: “Xin Thầy khuyên người bạn của con đừng uống rượu nữa”. Thầy khuyên rằng: “Hãy tỉnh thức mỗi khi uống rượu. Khi uống một chai rượu thì biết rằng mình vừa uống một chai rượu, uống thêm một chai nữa thì biết rằng mình vừa uống thêm một chai. Hãy thiền như thế mỗi khi uống rượu, biết rằng ta uống chai rượu đầu tiên sẽ hại gan của mình và uống thêm chai thứ 2 là hại gan nhiều hơn. Hãy thiền để biết việc uống rượu làm hại gan của mình như thế nào”.
Nếu Thầy nói với một người nghiện rượu rằng uống rượu rất hại cho cơ thể và đừng muốn rượu nữa, chỉ khuyên như thế thì họ sẽ không bao giờ bỏ rượu. Nếu người nào có uống rượu hay hút thuốc, Thầy khuyên người đó vừa uống rượu, hút thuốc vừa thiền để biết rằng uống rượu làm hại gan của mình như thế nào và hút thuốc làm hại phổi của mình như thế nào.
Đạo Phật luôn nhắc rằng thân người này rất quý giá, nhưng cho dù hiểu cơ thể của mình rất quý giá nhưng ta vẫn có lối sống tàn hại thân người này. Và tuy thân người rất quý giá nhưng trên thế giới có hàng ngàn người không biết thân người của mình quý giá như thế nào và họ chọn kết liễu cuộc sống của chính mình. Thật đáng buồn khi có nhiều người vẫn không biết thân người rất quý giá và tìm cách tự tử.
Vài năm trước Thầy ở Hàn Quốc và thời điểm đó Thầy có xuất bản một cuốn sách. Người hỗ trợ Thầy xuất bản cuốn sách đó nói rằng anh ta đã làm việc rất cật lực để xuất bản cuốn sách của Thầy. Thầy có hỏi lý do thì anh ta trả lời rằng 2 tháng trước anh trai của anh ta tự tử. Thầy hỏi vì sao người anh trai lại tự tử thì anh ta nói rằng 2 năm trước, vợ của anh trai tự tử, anh trai của người này không thể chịu nổi nên đã tự tử theo. Thầy hỏi nguyên nhân vì sao 2 người lại tìm đến cái chết, người này trả lời 4 năm trước con gái tuổi teen của 2 vợ chồng tự tử, người vợ không chịu được nỗi đau mất con nên đã tự tử, sau đó người chồng cũng tự tử theo. Cả gia đình của người anh trai đều đã tìm đến cái chết. Khi nghe câu chuyện đó, Thầy cũng không biết phải khuyên như thế nào. Sau đó, Thầy nói với anh ta rằng điều Thầy có thể làm được là viết một cuốn sách nói về chuyện tự tử, rằng tự tử không phải là quyết định đáng chọn trong bất kỳ hoàn cảnh nào. Thầy hy vọng cuốn sách này sẽ có thể cứu được cuộc đời của những người khác.
Khi một người đang rơi vào hoàn cảnh khó khăn, họ nghĩ rằng kết thúc cuộc sống này thì tất cả mọi khó khăn cũng sẽ chấm dứt. Thực ra chuyện tự tử không có giải quyết được bất cứ vấn đề nào cả. Tự tử không những không chấm dứt được khó khăn của mình mà còn tạo ra thêm nhiều khó khăn hơn.
Đạo Phật dạy về thân người quý giá, ở đây có nhiều tầng nghĩa. Tầng nghĩa thứ nhất là ta cần biết quý trọng và bảo vệ thân người này vì cơ thể này giúp ta làm được nhiều việc có ý nghĩa. Thứ 2 là đừng nên nghĩ đến chuyện tự tử. Khi gặp hoàn cảnh khó khăn, tự tử không phải là giải pháp cho bất kỳ khó khăn nào cả. Đặc biệt là các bạn trẻ khi cuộc sống có quá nhiều áp lực và căng thẳng, đôi lúc lại nghĩ đến chuyện tự tử. Tuy nhiên, mỗi khi suy nghĩ tự tử bộc phát trong tâm, ta phải tự nhắc nhở bản thân rằng thân người này rất quý giá. Đây là điều chúng ta phải luôn ghi nhớ.
Thầy nói rằng nếu chúng ta có uống rượu, hút thuốc thì lúc nào có uống rượu, hút thuốc, phải tỉnh thức để biết rằng việc uống rượu, hút thuốc tàn hại cơ thể của mình như thế nào.
Trong 10 điều may mắn ta có được, 5 điều thuộc về cá nhân và 5 điều liên hệ đến người khác. Chúng ta hãy đọc trong sách Giải Thoát Trong Lòng Tay, quyển 1, trang 460 để hiểu thêm về phần này. Ở đây Thầy chỉ nói những điều quan trọng nhất.
Điều quan trọng là với thân người này, ta có thể làm được nhiều việc có ý nghĩa. Với những hành giả, thân người này là phương tiện giúp ta thành Phật. Phật dạy rằng sinh ra trong cõi người và có được thân người quý giá là một điều may mắn vì cuộc sống của con người có nhiều điều kiện thuận lợi để ta tu tập thành Phật. Còn nếu sinh vào các cõi khác thì ta có rất ít điều kiện để tu tập thành Phật.
Khi Thầy còn nhỏ, khoảng 8-9 tuổi, Thầy có hỏi các thầy lớn rằng phải mất bao lâu để thành Phật. Các thầy lớn trả lời rằng phải mất cả triệu năm mới tu thành Phật được. Lúc đó Thầy nghĩ chắc không thành Phật được đâu. Bản thân chúng ta cũng nghĩ cả triệu năm là quá dài có đúng không? Vậy nếu mất 100 năm để thành Phật thì có dài không? Hay 10 năm, 3 năm? Tất cả các mốc thời gian đó đều khả thi cả. Sách Giải Thoát Trong Lòng Tay có hướng dẫn rằng nếu ta thực sự nghiêm túc thực hành thì chỉ trong thời gian ngắn, thậm chí vài năm ta cũng có thể thành Phật. Tuy nhiên, ta cần phải có phương pháp đúng và phải thực hành phương pháp đúng đó vào đúng thời điểm. Chỉ cần 2 yếu tố quan trọng này, ta hoàn toàn có thể thành Phật chỉ trong 3-5 năm.
Vậy thời điểm đúng là lúc nào? Chúng ta chắc muốn biết thời điểm đúng đó phải không? Chúng ta phải luôn nhớ thời điểm đúng là 8h30 tối thứ 7 hằng tuần (Rinpoche cười).
Nếu ta có được phương pháp đúng và áp dụng phương pháp đó ở một thời điểm đúng thì ta sẽ thành công. Đôi lúc ta có phương pháp đúng nhưng áp dụng lại không đúng thời điểm. Hoặc ta có thời điểm, có cơ hội thành Phật nhưng không biết áp dụng đúng phương pháp thì cũng không thành công.
Để biết được thời điểm đúng, đầu tiên ta phải có được phương pháp đúng. Khi đã biết được phương pháp đúng, hiểu rõ cơ chế vận hành của nó rồi thì tự nhiên ta sẽ thấy được thời điểm nào là thời điểm đúng.
Cách đây rất lâu, có một người phụ nữ ở Đài Loan nói với Thầy rằng: “Con đang chờ đợi người đàn ông phù hợp với mình”. Thầy trả lời rằng: “Nếu con cứ chờ hoài thì sẽ không bao giờ tìm được người đàn ông phù hợp. Cứ kết hôn đi thì người đó sẽ thành người đàn ông phù hợp”. Thầy chỉ kể câu chuyện về người phụ nữ Đài Loan đó, chứ Thầy không có khuyên chúng ta làm giống như vậy. Chúng ta nghe lời Thầy cưới đại một người nào đó, lỡ hôn nhân đổ vỡ rồi lại đổ thừa cho Thầy thì Thầy không chịu trách nhiệm (Rinpoche cười).
Phật dạy rằng thân người rất quý giá là bởi vì thân người này có thể giúp ta làm được nhiều việc ý nghĩa. Khi thành Phật, điều đầu tiên chúng ta làm là gì? Thầy luôn nói với các học trò rằng nếu có học trò nào thành Phật trước Thầy thì đừng có quên Thầy.
Thầy kể câu chuyện: một dịp nọ Thầy có nhận được cuộc gọi của một nữ đệ tử. Người này đã lâu không liên hệ Thầy nhưng hôm đó lại gọi cho Thầy. Thầy nghe điện thoại và nói với người này rằng: “Chắc thời gian vừa qua, con sống rất vui vẻ, hạnh phúc đúng không?”. Cô ấy trả lời rằng: “Đúng vậy, con sống rất vui. Nhưng làm sao thầy biết?”. Thầy nói rằng: “Đệ tử nào cũng vậy, khi nào vui thì chẳng bao giờ tìm đến Thầy. Chỉ khi nào khổ mới tìm đến Thầy”. Thầy nói rằng Thầy cũng đã quen với chuyện đó. Đệ tử nào đang vui, đang hạnh phúc thì không nhớ tới Thầy. Lúc khổ mới tìm đến Phật pháp, mới nhớ đến bài giảng của Thầy và tìm đến Thầy. Cho nên, Thầy cũng nhắc chúng ta là lỡ chúng ta có thành Phật trước Thầy thì đừng quên Thầy (Rinpoche cười).
Bên cạnh đó, để có được thân người có đầy đủ mọi điều kiện thuận lợi thì trong những đời quá khứ, ta đã tích góp được nhiều thiện hạnh nên bây giờ mới có được thân người thuận lợi như thế. Cho nên, chúng ta phải luôn nhớ rằng trong các đời quá khứ, ta đã làm được rất nhiều việc thiện hạnh nên bây giờ ta mới có được thân người quý giá.
Điều quan trọng là ta phải trân trọng thân người quý giá này. Tuy nhiên, phần lớn thời gian, chúng ta lại không biết trân trọng điều gì cả mà cứ nghĩ rằng mình có được điều đó là vì mình xứng đáng có được nó. Những suy nghĩ như vậy là lý do cho việc chúng ta không biết trân trọng điều gì cả.
Em họ của Thầy có hỏi Thầy rằng nếu Thầy không xuất gia thì Thầy muốn làm nghề gì. Thầy nói rằng Thầy muốn làm diễn viên. Bây giờ Thầy đã 50 tuổi nhưng đến giờ nguyện vọng đi đóng phim cũng không có thực hiện được, mà công việc Thầy đang làm lại là điều Thầy không hề dự kiến trước. Tuy nhiên, Thầy rất trân trọng công việc giảng dạy Phật pháp này, vì nhờ nó, Thầy có cơ hội mang đến niềm vui cho người khác. Thầy rất trân trọng và hạnh phúc với công việc Thầy đang làm.
Cũng giống như vậy, trong cuộc đời, không phải lúc nào ta cũng có được thứ mình mong muốn. Đôi lúc có những thứ không mong muốn xảy ra cho mình nhưng ta phải học cách trân trọng nó. Khi có được thân người quý giá này, ta phải biết rằng trong quá khứ ta đã tích góp được rất nhiều thiện hạnh nên bây giờ ta mới có những điều kiện thuận lợi như thế. Cho nên, hãy trân trọng thân người này. Tương tự, trong gia đình, người thân của mình có thế nào đi chăng nữa, ta cũng hãy trân trọng những giá trị tốt đẹp của gia đình và giữ gìn những gì ta đang có.
Vừa qua, có một cuộc hội thảo lớn giữa các thầy với một số nhà khoa học, trao đổi nhiều vấn đề liên quan giữa khoa học và đạo Phật. Sau các chủ đề thuyết trình thì có một tiệc trà nho nhỏ, mọi người cùng uống trà và giao lưu với nhau. Trong buổi tiệc trà có một người quay phim, Thầy nói với người quay phim rằng: “Nếu anh có ý định quay phim tất cả chúng tôi thì đừng quay tôi. Nếu có ý định quay phim tôi thì phải quay tôi làm sao cho tôi ở giữa khung hình. Tôi không chỉ muốn ở trong khung hình mà còn muốn làm diễn viên chính. Người quay phim nói với Thầy rằng: “Yêu cầu của Thầy khó quá nên không quay Thầy nữa mà sẽ quay những người khác” (Rinpoche cười).
Trong cuộc đời này, ta khó có thể nào có hết được mọi điều mình mong muốn. Ta nên trân trọng những gì mình đang có. Cũng như công việc giảng dạy Phật pháp mà Thầy đang làm, công việc này giúp thầy gặp gỡ rất nhiều người từ nhiều quốc gia… nên Thầy rất trân trọng nó.
Bài tập về nhà trong tuần này là hãy thiền và nghĩ về những điều may mắn trong cuộc sống mà mình có được và hãy trân trọng những điều đó. Thực hành trân trọng bằng cách tỏ lòng biết ơn vì ta đã có được những điều tốt đẹp, may mắn đó trong cuộc đời mình. Trong tuần này, mỗi ngày chúng ta chỉ cần dành ra một phút thiền về lòng biết ơn, hãy trân trọng và cảm ơn về những điều may mắn mình đang có. Bên cạnh đó, hãy nghĩ đến những người thực sự yêu thương, quan tâm mình và cảm ơn về những điều tốt đẹp họ đã làm cho chúng ta.
Thông thường chúng ta hay nghĩ đến những người ghét mình. Thầy nói rằng Thầy không có thời gian để nghĩ đến những người không thích mình. Bởi vì Thầy quá bận rộn nghĩ đến những người quan tâm, yêu thương Thầy. Có người nói với mình một câu thậm tệ, mà ta cứ bỏ trong lòng và nghĩ đi nghĩ lại điều đó rồi càng khó chịu thêm, chuyện đó không có ích gì cho chúng ta cả. Thay vào đó, hãy dành thời gian nghĩ đến những người yêu thương, giúp đỡ mình và cảm ơn về những điều tốt đẹp họ đã làm cho mình. Tâm mình hoàn toàn có thể chuyển hóa được nếu ta thực sự muốn. Tâm giống như tờ giấy trắng, ta có thể viết vẽ bất cứ điều gì lên đó mà mình muốn.
Trong tuần này, mỗi ngày hãy dành ra một phút thiền về lòng biết ơn, trân trọng những điều may mắn ta đang có và trân trọng công sức, nỗ lực của những người đã yêu thương, giúp đỡ mình. Hãy thiền như thế liên tục trong một tuần.
