Lamrim 2025
TUẦN 25 – NGÀY 25/10/2025
CHỦ ĐỀ: NƯƠNG TỰA ĐẠO SƯ
(Tôn sư Khangser Rinpoche hướng dẫn)
Hôm trước Thầy đã giảng các phẩm hạnh của bậc thầy và học trò. Hôm nay Thầy hướng dẫn cách nương tựa vào một bậc thầy.
Người ta thường hay thực hành Phật pháp theo cảm hứng. Khi thực hành theo cảm hứng, ta sẽ không nhìn thấy rõ được sự thật và cũng không thể thực hành bền bỉ, lâu dài được. Cho nên, muốn thực hành bền bỉ và lâu dài, ta cần phải có sự hiểu biết rõ ràng về Phật pháp và thực hành một cách logic. Khi thực hành một cách đúng đắn và logic, ta sẽ hiểu được điều đúng đắn.
Có 2 cách nương tựa vào bậc thầy: nương tựa bằng lời nói, hành động và nương tựa bằng ý nghĩ.
Thầy luôn nói về các truyền thống như thế này: nếu một người làm một điều ngu ngốc, ta sẽ nói người đó là người ngu. Còn nếu sếp mình làm điều ngu ngốc, ta sẽ nói sếp thật hài hước. Nếu hàng ngàn người cùng làm một việc ngu ngốc thì ta sẽ nói đó là truyền thống. Khi áp dụng mù quáng theo truyền thống, ta sẽ không để ý điều đó có hợp lý hay không. Trong khi đó, Phật pháp dựa trên logic và lập luận. Cho nên, thực hành Phật pháp là phải áp dụng những điều hợp lý và thực tế, chứ không chạy theo truyền thống.
Hiện Thầy đang ở tu viện tại Nepal. Nhiều khi chúng ta thắc mắc Thầy đang ở đâu nên Thầy cho biết Thầy đang ở Nepal. Chúng ta có thấy mẩu giấy trên tay của Thầy không? Nếu Thầy cầm giấy bằng một tay và đưa cho chúng ta thì chúng ta có cảm thấy phiền lòng không? Thầy đến Việt Nam nhiều lần và Việt Nam giống như quê hương của Thầy nên Thầy nghĩ Thầy có cầm mẩu giấy đưa như thế nào thì người Việt sẽ không phiền lòng. Còn ở Nepal, không nên đưa đồ vật cho người khác bằng tay trái mà phải đưa bằng tay phải thì người Nepal sẽ thấy được tôn trọng. Nhưng nếu ta dùng mẩu giấy kẹp giữa ngón giữa và ngón trỏ và đưa cho người Mông Cổ thì người Mông cổ sẽ rất khó chịu vì đó là biểu tượng coi thường họ. Còn nếu đưa đồ vật bằng cả hai tay thì người Mông cổ và người Nepal đều hài lòng, nhưng người Nhật sẽ không vui. Theo truyền thống của người Nhật, để thể hiện sự tôn trọng, ta phải đặt mẩu giấy xuống bàn và đẩy về phía người đối diện.
Phật pháp không phải là truyền thống. Phật pháp là khoa học, dựa trên logic và lập luận. Cho nên, thực hành Phật pháp phải dựa trên logic và lập luận, chứ không thực hành theo bất kỳ truyền thống nào.
Có một lần ở Hàn Quốc, trong một buổi phỏng vấn với Đài Truyền hình nước này, phóng viên Đài Truyền hình đã đặt câu hỏi cho Thầy là Phật giáo Hàn Quốc và Phật giáo Tây Tạng có sự khác nhau như thế nào? Thầy trả lời: “Không có sự khác biệt giữa Phật giáo Hàn Quốc với Phật giáo Trung Quốc hay Phật giáo Hy Mã Lạp Sơn v.v… Nếu nói đến khoa học, người ta có phân biệt giữa khoa học Hàn quốc với khoa học Mỹ hay khoa học châu Âu hay không? Người ta không phân biệt như vậy vì cho dù ở Mỹ hay Hàn Quốc, khoa học vẫn là khoa học. Đạo Phật cũng giống như vậy. Đạo Phật là khoa học nên không có phân biệt giữa đạo Phật Hàn Quốc hay đạo Phật Hy Mã Lạp Sơn v.v…”
Truyền thống văn hóa có thể khác nhau. Mỗi quốc gia có truyền thống văn hóa khác nhau. Nhưng khi nói đến đạo Phật, ta thực hành đạo Phật thì phải áp dụng một cách khoa học và hợp lý.
Nội dung chính của buổi học là nương tựa một vị thầy thì ta phải nhìn nhận vị thầy chính là đại diện cho Đức Phật. Khi ta nhận thấy những phẩm tính đầy đủ của vị thầy thì hãy xem vị thầy đó là đại diện cho Đức Phật. Còn nếu ta thấy vị thầy không có đầy đủ các phẩm tính của một vị đạo sư thì không cần xem vị thầy đó là đại diện cho Đức Phật.
Khi ta nương tựa vào vị thầy trong ý nghĩ, đầu tiên ta phải nghĩ vị thầy là đại diện cho Đức Phật để giảng dạy Phật pháp cho mình. Thứ hai là nương tựa vào vị thầy theo hành động. Nghĩa là vị thầy có dạy điều gì thì ít nhất ta hãy thử áp dụng lời dạy của thầy xem có hiệu quả hay không. Nếu ta đi khám bệnh, bác sĩ kê thuốc mà ta không có uống theo đơn thuốc thì sẽ không khỏi bệnh. Ít nhất ta phải uống thuốc vài lần, nếu thấy thuốc đó không trị hết bệnh, ta có thể ngưng.
Từ hôm sang Nepal đến bây giờ, Thầy có hắt hơi vài lần. Theo truyền thống ở Ấn Độ, người ta xem hắt hơi là điềm lành, nhưng Thầy lỡ hắt hơi ở một nơi không thích hợp là Nepal, chứ không phải ở Ấn Độ (Rinpoche cười).
Thầy nhắc lại, nương tựa vào vị thầy bằng hành động nghĩa là một khi ta đã xem một vị thầy là đạo sư của mình và nương tựa vào vị thầy đó thì nếu thầy có khuyên bảo những điều phù hợp với Phật pháp, ít nhất ta phải cố gắng áp dụng, thực hành điều đó. Còn nếu vị thầy dạy điều gì không phù hợp với Phật pháp, ta không cần phải làm theo. Đây là điều rất quan trọng ta cần phải nhớ khi nương tựa một vị thầy.
Đối với một vị thầy có hành vi không phù hợp với Phật pháp, thậm chí có những hành vi không đúng đắn, ta nên giữ khoảng cách với vị thầy đó. Nếu thấy vị thầy có những hành vi không phù hợp mà ta vẫn tiếp tục cận kề và nghe theo vị thầy đó thì vị thầy đó sẽ hủy hoại chính chúng ta. Nếu bác sĩ kê thuốc sai cho mình, dù thuốc đó không làm ta hết bệnh nhưng vẫn cứ tiếp tục uống thì sẽ hủy hoại chính mình. Chúng ta phải luôn ghi nhớ điều này.
Thông thường, ta nghĩ rằng vì đó là thầy của mình nên thầy nói gì, mình cũng nghe theo. Đó là cách suy nghĩ không đúng. Cách suy nghĩ đúng là nếu thầy có khuyên điều gì phù hợp với Phật pháp, ít nhất ta hãy cố gắng áp dụng để xem có hiệu quả hay không. Nếu thầy khuyên điều gì không đúng với Phật pháp thì ta không cần phải nghe theo.
Thêm nữa, nếu ta thấy vị thầy có lối hành xử, suy nghĩ, hành vi không phù hợp với Phật pháp, không giữ đúng giới luật, không giữ đúng nguyên tắc đạo đức, không có kiến thức đúng về Phật pháp thì ta nên giữ khoảng cách với vị thầy đó. Giữ khoảng cách không có nghĩa là cắt đứt tất cả mọi liên hệ mà là không làm theo lời của vị thầy này nữa. Trong mối liên hệ thầy và trò, bản thân là học trò, ta cần phải hiểu cách nương tựa một bậc thầy.
Cách đây rất lâu, một số Phật tử chia sẻ với Thầy rằng: “Con chỉ quy y Phật Bảo và Pháp Bảo, chứ không quy y Tăng Bảo vì con thấy một số vị thầy chưa có những phẩm tính đúng mực”. Suy nghĩ đó xuất phát từ việc chúng ta chưa hiểu rõ về Phật pháp nên mới nghĩ như thế. Thầy có giải thích rằng Tăng Bảo là những người thực hành đúng theo lời Phật dạy. Những vị thầy tuy mặc áo xuất gia nhưng không có hành vi đúng đắn thì không được xếp vào hàng Tăng Bảo.
Cho nên, quy y Tăng Bảo là nương tựa vào phẩm hạnh đúng đắn của những người đang thực hành đúng theo lời Phật dạy. Đó mới gọi là quy y Tăng Bảo.
Chúng ta hãy nhìn vào 10 phẩm tính của một bậc thầy và bản thân chúng ta cũng phải xây dựng được các phẩm tính này. Phẩm tính đầu tiên của một bậc thầy là phải giữ vững giới luật. Bản thân chúng ta cũng phải xây dựng được kỷ luật, nguyên tắc đạo đức. Để làm được việc đó, hãy quan sát xem ta có những lỗi lầm, những thói quen xấu nào. Chỉ khi tuân thủ theo các nguyên tắc giới luật, ta mới có thể loại trừ được thói quen xấu.
Trong 10 phẩm tính của một bậc thầy, phẩm tính đầu tiên là giữ vững nguyên tắc giới luật. Đó là điều quan trọng nhất. Bản thân ta muốn làm một người thực hành pháp đúng đắn thì phải giữ vững giới luật.
Trong tuần này, hãy quan sát xem bản thân có những thói quen xấu, lỗi lầm nào và đề ra phương án để loại bỏ thói quen xấu đó và giữ đúng nguyên tắc đó.
Chúng ta có ngủ nhiều không? Ngủ nhiều không phải là thói quen xấu, vì bản thân Thầy cũng ngủ nhiều. Thầy không chấp nhận ngủ nhiều là thói quen xấu, nhưng lỡ chúng ta vì ngủ nhiều mà sáng dậy trễ rồi đi làm trễ thì đừng đổ thừa là do làm theo Thầy (Rinpoche cười).
Tuy nhiên, dành quá nhiều thời gian xem ti vi hoặc lên mạng xã hội là một thói quen xấu. Ta cần phải kiểm soát và giảm bớt thời gian vô nghĩa bằng cách đặt ra nguyên tắc là mỗi ngày chỉ dành ra một giờ xem ti vi hoặc lên mạng xã hội. Hãy cố gắng giữ vững nguyên tắc đó trong vòng một tuần. Thực ra, muốn loại bỏ một thói quen xấu và tạo ra một thói quen tốt mới, ta cần làm liên tục trong 3 tuần. Một nghiên cứu khoa học nói rằng nếu một việc lặp đi lặp lại trong ít nhất 3 tuần thì sau thời gian đó sẽ tạo thành thói quen mới. Khi đã trở thành thói quen, mọi chuyện sẽ trở nên rất dễ dàng đối với mình.
Thầy đã giữ vững giới luật của một vị tu sĩ Phật giáo hơn 40 năm nên bây giờ việc giữ vững giới luật đã trở thành thói quen của Thầy. Một trong những giới luật của tu sĩ là không được chạm trực tiếp vào vàng. Hôm nay bố mẹ của Thầy có đến tu viện để thăm Thầy. Lâu ngày không gặp, mẹ của Thầy đến ôm Thầy. Tay của mẹ Thầy có đeo nhẫn vàng và khi ôm Thầy, tay của bà chạm vào bên vai của Thầy. Dù mắt không nhìn thấy chiếc nhẫn, nhưng ngay lập tức Thầy có cảm giác là có vàng chạm lên da thịt nên Thầy đã bật ra ngay. Thầy đã giữ điều luật đó trên 40 năm nên giờ đã thành thói quen. Vì thế, ngay khi Thầy cảm giác có vàng chạm vào mình, Thầy đã phản xạ rất nhanh.
Bây giờ, chúng ta hãy xem bản thân có thói quen xấu nào thì đề ra giải pháp để loại bỏ thói quen xấu đó và lặp đi lặp lại trong 3 tuần. Khi ấy, việc đó sẽ trở thành thói quen mới và ta sẽ dễ dàng loại bỏ được thói quen xấu cũ.
Chúng ta có thói quen xấu nào không? Nếu chúng ta nghĩ rằng bản thân không có thói quen xấu nào thì không cần phải thực hành.
Đây là điều chúng ta cần phải làm. Hãy tìm một thói quen xấu và cố gắng loại bỏ nó và liên tục lặp đi lặp lại trong 21 ngày. Nếu ta có nhiều thói quen xấu thì đầu tiên, hãy chọn ra một thói quen xấu trong số đó và cố gắng loại bỏ nó.
Điều thứ nhất là tôi luyện tâm để giữ giới. Thứ hai là làm sao xây dựng được định lực, tức khả năng tập trung. Khả năng tập trung là một điều quan trọng mà ai cũng cần có. Tâm của chúng ta hiện tại ít có khả năng tập trung tốt. Đi học cũng không tập trung được vào bài vở, đi làm cũng không tập trung được vào công việc. Thậm chí khi đi xem phim, tâm cũng nghĩ đến những thứ khác, không tập trung vào bộ phim được. Đó là vì tâm của chúng ta rất dễ bị xao nhãng, cứ liên tục nhảy từ suy nghĩ này sang suy nghĩ khác, không thể nào kiểm soát được.
Trong các buổi học trước, Thầy đã dạy chúng ta cách xây dựng khả năng tập trung bằng phương pháp thiền hơi thở. Mỗi ngày ít nhất hãy dành ra 5 phút thiền tập trung vào hơi thở thì dần dần ta sẽ xây dựng được khả năng tập trung.
Định lực là phẩm tính thứ hai của vị thầy. Bản thân chúng ta cũng cần xây dựng được phẩm tính này. Đây là bài tập về nhà trong tuần này.
Phẩm tính thứ ba là trí tuệ. Làm thế nào chúng ta có thể phát triển được trí tuệ? Liệu việc cầu nguyện có giúp ta thông minh hơn không? Nếu chỉ cần ngồi cầu nguyện, đọc chú mà thông minh được thì chắc ai cũng thông minh hết (Rinpoche cười). Nếu chỉ có cầu nguyện thôi thì chẳng có gì xảy ra đâu.
Để có thể phát triển trí tuệ, cần một điều quan trọng. Đó là phải thiền quán, tức thiền phân tích. Để học được cách thiền quán, ta cần có Zoom. Nói về thiền quán để phát sinh trí tuệ, sách Giải Thoát Trong Lòng Tay có hẳn một chương nói về phần này. Đến năm sau, chúng ta sẽ được học.
Trong tuần này, chúng ta hãy tập trung vào 2 phẩm tính đầu tiên cần phát triển là giới và định. Giới là giữ vững nguyên tắc đạo đức. Định là phát triển khả năng tập trung của mình. Ta hãy đặt cho bản thân mục tiêu là trong 21 ngày ít nhất sẽ loại bỏ được một thói quen xấu của mình.
Ví dụ, ta có thói quen uống nhiều bia mỗi ngày thì bây giờ đặt mục tiêu mỗi ngày chỉ uống một lon bia và cố gắng trong 21 ngày chỉ uống tối đa một lon bia mỗi ngày. Ở phần này, chúng ta đừng hiểu lầm ý của Thầy. Những người mỗi ngày chỉ uống nửa lon bia thì đừng có cố gắng uống cho đủ một lon bia. Đôi lúc chúng ta thiếu tập trung khi nghe Thầy giảng nên hay hiểu nhầm. Thầy nghĩ rằng thời hiện đại bây giờ thói quen xấu mà đa số mọi người hay mắc phải là lãng phí quá nhiều thời gian vào mạng xã hội. Hãy cố gắng đừng lãng phí thời gian vào những việc vô nghĩa đó.
Trong tuần này, để tăng khả năng tập trung, chúng ta hãy tập thiền 5 phút. Vấn đề lớn nhất của chúng ta là khả năng tập trung của tâm đang rất yếu. Nhiều khi nói chuỵện với người khác, ta cũng không tập trung được vào nội dung của cuộc nói chuyện. Hoặc khi đang ăn, mới đầu chúng ta còn tập trung vào vị món ăn, vài giây sau lại mất tập trung. Chúng ta bỏ rất nhiều thời gian, thậm chí hàng giờ để chuẩn bị nấu nướng làm ra món ăn ngon. Nhưng chỉ có một phút đầu còn thưởng thức món ăn, sau đó tâm bắt đầu nghĩ đến những chuyện không cần thiết. Cuối cùng chúng ta cũng không tận hưởng được hương vị món ăn.
Mỗi ngày hãy dành ra 5 phút để thiền tập trung vào hơi thở, cố gắng xây dựng định lực của tâm. Khi nói chuyện với người khác, hãy nhắc nhở bản thân là hãy tập trung hoàn toàn vào cuộc nói chuyện. Khi đang ăn, hãy tập trung vào việc ăn uống. Hãy cố gắng nhiều nhất có thể để cải thiện khả năng tập trung của mình. Bên cạnh đó, hãy tập trung vào công việc nếu ta đang làm việc ở công ty. Nếu không tập trung được thì chúng ta sẽ không thành công ở bất kỳ công việc nào cả. Khả năng tập trung là chìa khóa mang đến thành công.
Thầy biết về nhà chúng ta sẽ không thực hành. Thầy vẫn thường hay nói học trò rằng nếu không thực hành theo lời của Thầy thì cũng tốt. Vì nếu tinh tấn thực hành theo lời Thầy dạy thì vài năm sau học trò sẽ thành Phật. Lúc đó Thầy sẽ thất nghiệp vì không còn ai để dạy. Nếu chúng ta không thực hành thì sang năm Thầy sẽ dạy lại, nghĩa là Thầy còn việc để làm (Rinpoche cười).
Hiện tại đang có một nhóm nhà khoa học châu Âu đến thăm tu viện của Thầy ở Nepal. Họ nói rằng họ đang nghiên cứu một máy xét nghiệm mẩu nước bọt để phát hiện mức độ căng thẳng trong tâm. Máy xét nghiệm nước bọt chỉ có chức năng nhận biết mức độ căng thẳng như thế nào mà thôi, rất tiếc là không ai tạo ra chiếc máy nào có thể loại trừ tất cả mọi phiền não trong tâm.
Đó là bài tập thực hành trong tuần này. Thầy động viên chúng ta hãy thực hành một ít để chuyển hóa được tâm thức của mình. Thầy mong muốn trong cuộc đời của Thầy sẽ chứng kiến ít nhất một học trò Dipkar đạt được chứng ngộ. Thầy luôn đưa ra 3 điều miễn phí ở Dipkar: Phật pháp miễn phí, thực phẩm miễn phí và giác ngộ miễn phí.
Có một lần Thầy đến viếng Bồ Đề Đạo Tràng, nơi Phật thành đạo và Thầy có cầu nguyện với Đức Phật rằng Thầy không cần sự gia trì từ Đức Phật mà cầu nguyện Đức Phật gia trì cho các học trò Dipkar sớm được thành Phật trước Thầy. Cho nên, chúng ta phải cố gắng thành Phật sớm. Chúng ta không thành Phật thì sẽ cản đường Thầy khiến Thầy không thành Phật được (Rinpoche cười).
Nói giác ngộ có vẻ xa xôi. Thực ra, ý nghĩa của giác ngộ rất đơn giản. Khi tâm không còn phiền não, đó chính là giác ngộ. Chúng ta đã nghe nhiều về tam độc mà đạo Phật đề cập đến là tham - sân - si. Khi tâm không còn tham, không còn sân, không còn si, không còn phiền não nào nữa thì lúc đó giác ngộ thành Phật.
Ở đây nền tảng của đạo lộ, thứ nhất là nương tựa vào một vị thầy. Sau khi nương tựa vào bậc thầy thì sẽ đến những phần thực hành thiền chính. Kế tiếp là học về thân người khó được, rút tỉa tinh hoa từ kiếp người. Chúng ta hãy xem trang 454, quyển 1 Giải Thoát Trong Lòng Tay, có tiêu đề “Trình tự tu tập sau khi nương tựa một bậc thầy”.
Phần này hướng dẫn chúng ta làm sao gieo trồng những suy nghĩ thiện lành trong tâm thức của mình. Suy nghĩ thiện lành đầu tiên cần phải gieo vào tâm thức là thân người của mình rất quý giá, làm sao có thể tận dụng thân người này để làm những việc có ý nghĩa. Nói cách khác là làm sao rút tỉa tinh hoa từ kiếp người.
Vì sao chúng ta hay suy nghĩ tiêu cực? Đó là vì chúng ta nhìn thấy điều tiêu cực nên nghĩ điều tiêu cực. Vì sao ta hay nhìn thấy điều tiêu cực? Tại vì ta có sẵn thói quen suy nghĩ tiêu cực nên nhìn đâu cũng thấy tiêu cực.
Có một người đến gặp vị thiền sư và xin ngồi thiền chung với vị thầy đó. Sau khi ngồi thiền xong, anh ta hỏi vị thiền sư rằng: “Thầy thấy con trông như thế nào lúc ngồi thiền?” Thiền sư mới trả lời rằng: “Anh nhìn giống một vị Phật”. Vị thiền sư hỏi lại: “Thế anh thấy tôi trông như thế nào lúc ngồi thiền?”. Anh ta nói rằng: “Thầy ngồi thiền giống một đống rác”. Sau đó, anh ta về nhà, kể lại với vợ câu chuyện đó một cách rất tự hào. Anh ta nói rằng: “Lúc anh ngồi thiền, thiền sư nói anh giống một vị Phật, còn anh thấy vị thiền sư đó ngồi thiền giống một đống rác”. Cô vợ nghe xong chỉ cười và nói với chồng rằng: “Thầy thấy anh giống Phật là vì tâm thầy có Phật, còn anh thấy thầy giống đống rác vì tâm anh chỉ có rác mà thôi”.
Cũng giống như vậy, nếu tâm mình có rác thì sẽ thấy toàn rác mà thôi, tâm có Phật thì thấy ai cũng giống Phật. Tâm mình tích cực thì nhìn đâu cũng thấy điều tích cực. Tâm mình tiêu cực thì nhìn đâu cũng thấy tiêu cực.
Thực hành Phật pháp là một quá trình chuyển hóa và đạo Phật dạy chúng ta cách làm sao gieo trồng những suy nghĩ thiện lành, tích cực trong tâm và loại bỏ những suy nghĩ tiêu cực khỏi tâm mình. Ta phải học cách làm sao để gieo trồng những suy nghĩ thiện lành trong tâm mình. Suy nghĩ thiện đầu tiên mà ta cần phải có là gì? Đó là xem thân người của mình rất quý giá. Phần này Thầy sẽ dạy tiếp vào tuần sau.
Thầy là một người rất nguyên tắc. Kết thúc lớp học đúng giờ là nguyên tắc lúc nào Thầy cũng giữ vững ở các lớp học ở nhiều nơi từ nhiều năm nay (Rinpoche cười).
