Lamrim 2024
TUẦN 68 – NGÀY 21/12/2025
CHỦ ĐỀ: BẢY ĐIỂM LUYỆN TÂM
(Geshe Lharampa Thabkhe Lodroe hướng dẫn)
Pháp hành chính yếu của chánh văn Bảy Điểm Luyện Tâm là luyện tâm bồ đề. Có 2 phương pháp sinh khởi tâm bồ đề là luyện tâm theo chỉ giáo 7 lớp nhân quả và luyện tâm theo phương pháp hoán đổi ngã tha.
Hành giả thực hành phạm vi lớn mong muốn đạt được Phật quả vì lợi lạc chúng sinh trước tiên cần phải thực hành luyện tâm bồ đề theo phương pháp hoán đổi địa vị mình với người. Hành giả thực hành phạm vi nhỏ và trung bình cũng có mục đích thực hành pháp.
Ngày nay, thế giới quan tâm đến việc đưa phương pháp luyện tâm vào áp dụng chữa lành sức khỏe tinh thần và cho thấy có nhiều lợi lạc. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nghiên cứu liệu pháp chữa lành vòng tròn quan tâm để giảm lo lắng và căng thẳng. Bởi vì hiện nay xuất hiện nhiều bệnh tâm lý căng thẳng, rối loạn lo âu, suy nghĩ quá mức, sợ hãi...
Vì vậy, phương pháp luyện tâm sẽ đưa ra những lời khuyên hữu ích chữa lành những căn bệnh tâm lý. Đức Đạt Lai Lạt Ma đã từng giảng về tôn giáo và các pháp thực hành phẩm chất đạo đức tốt đẹp. Trường Đại học Emory cũng đã đưa chương trình ứng dụng SEE Learning (thấu hiểu cảm xúc và đạo đức, học hỏi về xã hội) vào giáo dục mầm non, hướng dẫn đơn giản phương pháp luyện tâm đến giới trẻ.
Lamrim hướng dẫn thực hành phương pháp luyện tâm và có liên hệ với chánh văn Đại Thừa Bảy Điểm Luyện Tâm.
Chánh văn Bảy Điểm Luyện Tâm gồm có 7 điểm:
1/ Pháp hành sơ khởi
2/ Pháp hành chính yếu: Luyện tâm bồ đề
3/ Chuyển nghịch cảnh thành đường giác ngộ
4/ Một pháp thực hành suốt đời
5/ Chuẩn mực tâm đã luyện
6/ Lời nguyện luyện tâm
7/ Lời khuyên luyện tâm
Điểm thứ nhất về pháp hành sơ khởi, gồm 2 phần: Pháp hành sơ khởi tổng quát và chuẩn bị thực hành bước đầu tiên. Giới thiệu về phương pháp thiền quán và thực hành sơ khởi.
Hành giả bắt đầu học Phật pháp hãy thiền quán ở phía trước mặt có sự hiện diện của đạo sư, Bổn Tôn, Đức Quan Âm, Đức Văn Thù… cầu nguyện sự gia trì cho bản thân đạt được thành tựu, tương tự cách thiền quán trong Lamrim.
Thầy giới thiệu sơ lược các chủ đề nền tảng, thực hành sơ khởi trong sách Giải Thoát Trong Lòng Tay, quyển 1, trang 699.
Điểm thứ nhất: Pháp hành sơ khởi
Đầu tiên thực hành các pháp sơ khởi có liên quan đến một số chủ đề đã được học trong phạm vi nhỏ.
+ Nghĩ về thân người khó được.
+ Nghĩ về chết và vô thường.
+ Nghĩ về những nhược điểm của luân hồi.
+ Tiếp đến nghĩ về nhân quả, hiểu rõ cách vận hành của nghiệp gieo nhân thiện thì có được quả thiện lành ở kiếp sau. Chúng ta hãy áp dụng luật nhân quả vào cuộc sống, như không nên trộm cắp, không nói dối… Chúng ta cần hiểu rõ về ý nghĩa của việc từ bỏ 10 điều bất thiện.
Ngoài mong muốn tái sinh vào cõi cao ở kiếp sau, ngay kiếp này cũng cần có thân tâm bình an, hạnh phúc. Ví dụ, khi ta từ bỏ nói dối, trộm cắp, hành động tử tế thì tâm luôn bình an và những rắc rối, trở ngại cũng giảm dần.
Pháp hành chính yếu: Luyện tâm bồ đề
Luyện tâm bồ đề gồm có luyện tâm bồ đề tuyệt đối và luyện tâm bồ đề tương đối.
Thầy giới thiệu tóm lược về luyện tâm bồ đề tuyệt đối. Luyện tâm bồ đề tuyệt đối chủ yếu thiền về tánh không. Sau này học về phân tích thắng quán, Thầy sẽ nói sâu hơn về luyện tâm bồ đề tuyệt đối.
“Nghĩ đến các pháp như giấc mộng
Quán bản chất sáng suốt bất sinh
Pháp đối trị cũng tự giải thoát
Hòa vào bản chất của tàng thức”
Đoạn kệ này nói về tánh không, luyện tâm bồ đề tuyệt đối. Về điểm này, Thầy sẽ giải thích ở phần sau. Tổng quát, thiền có 2 loại là thiền chỉ chuyên nhất và thiền quán phân tích. Khi quán sát, tư duy phân tích đi sâu vào đối tượng là thiền quán phân tích.
“Hòa vào bản chất của tàng thức” liên quan đến thiền chỉ chuyên nhất. Sau khi phân tích chi tiết và hiểu về tánh không, tiếp đến đặt trạng thái tâm chuyên chú vào tánh không. Đó chính là thiền chỉ chuyên nhất.
“Giữa thời, làm chúng sinh huyễn ảo” nghĩa là nghĩ tất cả giống như giấc mơ, huyễn ảo, không có thật, không có tồn tại. Thiền quán tánh không đề cập làm thế nào để nhập định không gian. Và khi tâm không nhập định, làm thế nào để giữ thái độ xem vạn pháp như huyễn. Xác định phi hữu của các hiện tượng (pháp vô ngã) liên quan đến bài học cách đào luyện tuệ quán đặc biệt. Rinpoche sẽ hướng dẫn ở bài học sau.
Luyện tâm bồ đề tương đối gồm có pháp hành sơ khởi cho - nhận chủ yếu hướng đến đối tượng nghĩ về tất cả hữu tình đều đã là mẹ ta, nhớ lại sự tử tế của họ, nghĩ về những khổ đau của chúng sinh. Pháp hành chính yếu là thực hành thiền hơi thở cho - nhận qua 2 câu “Hai pháp cho - nhận, hành xen kẽ. Hai pháp này, đặt lên hơi thở”. Sau đó, thực hành chuyển hóa qua hành động.
Luyện tâm bồ đề tương đối theo Bảy Điểm Luyện Tâm là luyện tâm hoán đổi ngã tha bằng cách đổi địa vị mình với người.
Ở bước đầu thực hành luyện tâm hoán đổi ngã tha, hành giả sẽ không tức thời thực hành được việc đổi địa vị mình với người, nghĩa là nhận lấy đau khổ của tất cả chúng sinh và trao tặng niềm vui, an lạc, hạnh phúc của mình cho người khác. Tuy thấy trên lời văn đơn giản nhưng thực hành rất khó, rất thâm sâu.
Trước tiên để thực hành luyện tâm hoán đổi ngã tha, ta nên thực hành nghĩ về tất cả hữu tình đều đã là mẹ ta, nhớ lại sự tử tế của họ, đền đáp sự tử tế của họ.
“Hai pháp cho - nhận, hành xen kẽ”
“Cho” có ý nghĩa là trao tặng niềm vui, an lạc, hạnh phúc của mình cho người khác. “Nhận” có ý nghĩa là đón nhận tất cả đau khổ của người khác vào mình. Đây là phần giới thiệu về ý nghĩa pháp luyện tâm nhưng pháp này rất thâm sâu, không dễ thực hành.
Bước đầu khi thực hành pháp cho - nhận, việc nghĩ rằng bản thân sẽ nhận đau khổ của chúng sanh 6 cõi là không dễ dàng. Chúng ta hãy quán tưởng phía trước mặt có cha mẹ, người thân và phát khởi tâm cảm ơn, nhớ lại sự tử tế của họ, đền đáp sự tử tế của họ và khởi tâm sẽ giúp đỡ họ trong khả năng của mình. Tiếp theo, chúng ta thực hành pháp cho - nhận trong phạm vi nhỏ. Khi thấy người thân gặp những trở ngại nhỏ mà trong khả năng của mình có thể giúp thì hãy giúp đỡ họ. Ngoài ra, hãy thực hành luyện tâm trao tặng niềm an vui, hạnh phúc của mình đến họ và nhận lấy một ít chướng ngại của họ vào mình. Với cách thực hành như vậy, ta sẽ cảm thấy dễ dàng hơn.
“Hai pháp này, đặt lên hơi thở”
Thực hành pháp cho - nhận chính là áp dụng thiền hơi thở cho - nhận. Đây là phương pháp thiền cao cấp. Cụ thể, khi ta thực hành thiền thường thả lỏng thân tâm, hít vào thở ra. Bây giờ, hãy thực hành cao hơn một chút. Cụ thể, hãy hít vào bằng mũi những năng lượng tích cực, sạch sẽ và thở ra những dơ bẩn, năng lượng tiêu cực.
Ở bước đầu thực hành thiền hơi thở cho - nhận, hãy ưu tiên nghĩ đến việc giúp đỡ gia đình, người thân bằng cách hít vào những chướng ngại nhỏ của họ qua luồng khí đen vào mũi của mình và thở ra có luồng khí ánh sáng trắng bình an, hạnh phúc đến họ, giúp giảm bớt khổ đau, bệnh tật của họ.
Việc thực hành phương pháp luyện tâm sẽ giúp chúng ta phát triển tâm bồ đề.
Trích dẫn Thích Lượng Luận: “Bản tánh của tâm sáng tỏ như ánh sáng. Những nhiễm ô chỉ là tạm thời”.
Lúc đầu, ta sẽ cảm thấy khó khăn, nhưng nếu luyện tâm thường xuyên sẽ hình thành thói quen tự nhiên và dần dần ta sẽ cảm thấy dễ dàng hơn. Khoa học chứng minh rằng não bộ của người trẻ sẽ phát triển nhiều nếp nhăn; ở những người trưởng thành từ 20 tuổi trở lên, các nếp nhăn không phát triển. Theo quan điểm Phật giáo, khi thực hành thiền luyện tâm, não bộ và tâm thức có tư duy suy nghĩ phát triển như nhau, giúp cải thiện sức khỏe thân tâm.
Trích dẫn Nhập Bồ Tát Hạnh:
“An lạc của ta, khổ của người
Không chân thật hoán đổi cho nhau
Thì chẳng có thể nào thành Phật
Ở luân hồi cũng chẳng an vui”
“Ba nơi, ba độc, ba thiện căn
Tất cả việc, luyện qua lời nói
Trình tự tu, bắt đầu từ mình”
Nói về tâm bệnh, 3 độc tố là bám chấp, sân giận, vô minh. 3 nơi nào làm phát sinh ra 3 độc? Đó chính là do chúng ta thường bám chấp vào đối tượng ưa thích, những điều tốt. Ta sân giận với những điều không hợp ý, những điều xấu. Và với những điều bình thường trung lập thì ta lại vô minh. Chính 3 điều này tạm thời khiến tâm ta không hạnh phúc và cuối cùng tích lũy nghiệp xấu, để rồi trổ quả đau khổ. Khi loại trừ 3 nơi, 3 độc này thì sẽ phát sinh 3 thiện căn.
Việc thực hành luyện tâm sẽ giúp ta kiểm soát được sân giận. Ví dụ, chúng ta thực hành kiên nhẫn kiểm soát lời nói, tránh nói lời gây sân giận với gia đình, bạn bè, rộng hơn là ngoài xã hội, nhờ đó sẽ giúp giảm thiểu cơn sân giận của mình.
Tương tự, khi ta đi chợ thấy rất nhiều món đồ đẹp và ngay lúc đó ta nhắc nhở bản thân đang cần món nào nhất, từ đó giúp giảm thiểu bám chấp. Nếu ta không thực hành luyện tâm, thấy thức ăn ngon như đồ ăn ngọt, chiên nhiều dầu liền ăn tất cả thì sau này sẽ gây hại đến sức khỏe. Vì vậy, hãy thực hành luyện tâm nhắc nhở tâm lẫn thân hãy từ bỏ những thức ăn độc hại cho sức khỏe.
