Lamrim 2024
TUẦN 66 – NGÀY 07/12/2025
CHỦ ĐỀ: LUYỆN TÂM BẰNG CÁCH ĐỔI ĐỊA VỊ MÌNH VỚI NGƯỜI
(Tôn sư Khangser Rinpoche hướng dẫn)
Thầy gửi lời chào đến cả lớp. Thầy vừa hạ cánh và đang ở sân bay. Hôm nay là ngày đặc biệt vì Thầy trở về Nepal. Mỗi lần về Nepal, Thầy rất vui. Thời gian gần đây sân bay ở Nepal phát triển khá tốt. Theo lịch bay, đáng lẽ Thầy đã đến Nepal 3-4 tiếng trước nhưng do chuyến bay ở Ấn Độ bị hủy nên Thầy hạ cánh trễ.
Hôm nay chúng ta sẽ học phát tâm bồ đề theo phương pháp hoán đổi ngã tha (xem trang 176, Giải Thoát Trong Lòng Tay, quyển 2). Có 2 cách phát tâm bồ đề gồm phát tâm bồ đề theo chỉ giáo 7 lớp nhân quả và phát tâm bằng cách đổi địa vị mình với người.
Có một số điều quan trọng trước khi bước vào phần thực hành này. Chúng ta phải hiểu được những lợi ích của việc giảm thiểu tâm ái ngã và những lợi ích của tâm lợi tha.
Luyện tâm theo cách hoán đổi ngã tha có 5 tiêu đề (xem trang 180, Giải Thoát Trong Lòng Tay, quyển 2). Trong đó, có 2 phần quan trọng nhất là quán những lỗi lầm phát sinh từ ái ngã (trang 181) và quán những lợi ích do lòng thương người (trang 185). Chúng ta hiểu và trải nghiệm được 2 điều này thì sẽ biết thực hành tâm bồ đề như thế nào. Còn không, chúng ta chỉ có thể nói về tâm bồ đề mà không biết cách thực hành.
Thầy vừa rời khỏi sân bay vừa giảng pháp nên chúng ta có thể thắc mắc không biết Thầy có giảng sai hay không. Chúng ta đừng lo vì Thầy không giảng sai bao giờ. Thầy nhớ có một lần bay quá cảnh ở Ý và đang chuẩn bị lên máy bay. Vì lúc đó Thầy đang có lớp học nên vừa đi vừa giảng bài cho học trò. Khi đang xếp ở cuối hàng chờ đến lượt lên máy bay, Thầy mới phát hiện mình đứng nhầm cửa máy bay của một chuyến bay khác. Thế là Thầy chuyển sang cổng máy bay của Thầy. Khi ấy Thầy đã nói với lớp học rằng Thầy có thể đi nhầm chuyến bay, nhầm cửa máy bay nhưng Thầy sẽ không giảng sai. Thậm chí trong mơ Thầy cũng giảng đúng (Rinpoche cười).
Chúng ta cần phải thiền về 2 điểm chính: những khuyết điểm của tâm ái ngã và những lợi lạc của tâm lợi tha. Về khuyết điểm của tâm ái ngã, chúng ta cần phải thiền và trải nghiệm thì mới hiểu được. Hãy quan sát tất cả những khó khăn, thử thách, đau khổ trong cuộc đời của mình từ lúc sinh ra đến bây giờ và xem xét nguyên nhân của những khó khăn, đau khổ đó đến từ đâu. Chúng ta sẽ thấy rằng tất cả những đau khổ, khó khăn của mình đều xuất phát từ tâm ái ngã. Vì bám chấp vào cái tôi và mong muốn cái tôi đó được vui, được hết khổ, chúng ta lại không hiểu về nhân quả nên đã làm những điều sai trái. Càng làm điều sai, chúng ta lại càng đau khổ. Nguồn gốc của mọi đau khổ đều xuất phát từ tâm chấp ngã, tâm ái ngã. Đó chính là khuyết điểm của tâm ái ngã.
Thiền như vậy gọi là thiền quán, thiền phân tích. Chúng ta hãy thiền và quan sát tâm chấp ngã của mình, xem tâm ái ngã đó đã làm phát sinh những cảm xúc tiêu cực trong tâm như thế nào. Nếu chúng ta không thấy được điều đó, tâm ái ngã sẽ càng mang đến nhiều khó khăn, thử thách cho chúng ta hơn. Tâm ái ngã càng mãnh liệt thì tâm từ bi mà chúng ta phát khởi cũng chỉ là tâm từ bi giả tạo mà thôi. Chúng ta chỉ có thể phát khởi tình yêu thương thực sự đối với những người khác khi thấy được những lợi ích từ nó.
Thầy đặt câu hỏi: Ai là người ích kỷ nhất? Thầy nói rằng Đức Phật là người ích kỷ nhất. Đức Phật biết rằng càng nghĩ về lợi lạc của riêng bản thân thì sẽ càng đau khổ nên Ngài không nghĩ về lợi lạc cho bản thân mà nghĩ cho người khác và càng nghĩ lợi lạc cho người khác sẽ càng hạnh phúc hơn. Cho nên, người đang muốn hạnh phúc cho bản thân và làm đúng cách để có hạnh phúc cho bản thân chính là Đức Phật.
Chúng ta lại không hiểu điều đó. Cho nên, chúng ta càng nghĩ cho lợi lạc của bản thân thì lại càng đau khổ và khó khăn nhiều hơn. Tác phẩm Nhập Bồ Tát Hạnh nói rằng: người nào mong muốn hạnh phúc mà càng cố đi tìm hạnh phúc thì càng tự hủy hoại hạnh phúc của bản thân mà thôi.
Ở đây không khuyên chúng ta ngừng tất cả mọi suy nghĩ cho bản thân, không quan tâm lo lắng cho bản thân, mà là chỉ nên nghĩ cho bản thân trong giới hạn cho phép. Thông thường chúng ta chỉ nghĩ cho bản thân mà không nghĩ cho người khác nên mới mang đến khổ đau.
Thầy nói rằng nghĩ cho bản thân không phải là một điều sai trái. Chúng ta cũng cần phải nghĩ cho bản thân để phát triển. Tuy nhiên, đặt trong mối quan hệ tương quan giữa chúng ta với người khác, nếu chỉ nghĩ lợi ích cho bản thân và bỏ mặt những người khác thì đó là cách suy nghĩ sai lầm. Chúng ta cần phải nghĩ cho bản thân trong mối tương quan với người khác, có mình và có người khác. Nếu nghĩ cho bản thân theo cách như vậy là không sai.
Bây giờ hãy dành 5 phút ngồi thiền để quan sát xem chúng ta bám chấp cái tôi như thế nào, từ việc bám chấp đó phát sinh nhiều phiền não như thế nào. Quá trình này gọi là thiền quán. Thiền quán đòi hỏi chúng ta phải có trí tuệ và khi chúng ta nỗ lực phân tích như thế, trí tuệ dần dần sẽ phát sinh. Thiền về tâm từ, tâm đại bi thực ra chỉ phát triển lòng thương người mà không cần sử dụng đến trí tuệ. Trong khi đó, để phát được tâm bồ đề, chúng ta cần phải có trí tuệ.
Chúng ta hãy dành 5 phút để thiền quán, nhìn vào tận sâu bên trong mình, quan sát xem trước giờ chúng ta đã nghĩ quá nhiều cho bản thân như thế nào, xem tâm ái ngã đã làm phát sinh nhiều cảm xúc tiêu cực ra sao.
Chỉ khi phân tích và mổ xẻ một vấn đề, chúng ta mới phát sinh được trí tuệ. Còn nếu chỉ thiền tập trung vào một chỗ mà không phân tích thì sẽ không phát sinh được trí tuệ. Thiền quán để phát sinh trí tuệ có rất nhiều mức độ, chúng ta sẽ được học nhiều hơn ở phần sau. Ở phần này, khi học về phát tâm bồ đề theo cách hoán đổi địa vị mình với người, chúng ta sẽ học theo văn bản Bảy Điểm Luyện Tâm. Chúng ta có thể xem văn bản này trong sách Giải Thoát Trong Lòng Tay.
Ở phần Bảy Điểm Luyện Tâm, thực hành chính yếu để phát tâm bồ đề là thiền cho và nhận. Pháp thực hành cho và nhận là khi hít vào, ta nghĩ sẽ nhận tất cả đau khổ của người khác và khi thở ra, ta nghĩ rằng sẽ trao tặng mọi hạnh phúc, an lạc của mình cho người khác. Đầu tiên, chúng ta hãy thực hành pháp cho và nhận với những người thân trong gia đình như bố mẹ, con cái… Sau đó, nghĩ đến những người mình không thích và thực hành phương pháp cho và nhận. Cụ thể, khi hít vào, ta nghĩ rằng sẽ nhận lấy những tính xấu, khuyết điểm của những người mà ta không thích và khi thở ra, ta nghĩ sẽ trao tặng mọi tính tốt của mình cho họ.
Điều lợi lạc của pháp thực hành này là giúp chúng ta giảm tâm sân hận đối với những người mà mình ghét. Thông thường, khi nghĩ đến người mình không thích, tâm sân hận sẽ trở nên rất mãnh liệt, khiến chúng ta không tập trung được vào công việc. Do đó, phương pháp cho và nhận sẽ giúp ta giảm bớt tâm sân hận, chán ghét đối với người khác.
Thầy vẫn thường hay nói với mọi người rằng Thầy không có thời gian để suy nghĩ về những người không thích Thầy. Khi chúng ta có suy nghĩ ghét hay không thích một người nào đó thì ngay lập tức áp dụng phương pháp cho và nhận, nghĩ rằng chúng ta nhận lấy những khuyết điểm của họ và trao tặng cho họ những niềm vui, hạnh phúc của chúng ta. Như thế, tâm chán ghét đó không còn mãnh liệt trong tâm mình nữa.
Thầy nói đùa rằng nếu chúng ta có ghét ai và người đó hiện ra trong tâm trí thì khi hít vào, chúng ta nghĩ tất cả tiền trong tài khoản của họ sẽ chảy vào tài khoản của mình và khi thở ra, hãy nghĩ rằng những món nợ của chúng ta sẽ chuyển sang họ (Rinpoche cười). Nếu nghĩ rằng phương pháp nhận lấy lợi ích và đem khó khăn, đau khổ cho người khác sẽ có lợi hơn cho chúng ta thì hãy thử thực hành xem điều đó có giúp mình vui hơn không. Cách thực hành này chắc chắn sẽ không giúp chúng ta vui hơn. Sau khi thử thiền như vậy, chúng ta hãy nhớ quán tưởng trả lại, nghĩ rằng tiền nào chúng ta dùng tâm ý lấy của người khác thì bây giờ trả lại cho người đó. Nếu không quán tưởng trả lại, chúng ta sẽ phạm vào tội phát sinh động cơ trộm cắp.
Điều Thầy vừa nói chỉ là một phương pháp để kiểm chứng, không phải là phương pháp thực hành. Nếu việc nghĩ nhận lấy khuyết điểm của người mình ghét và đem tặng những tính tốt của mình cho họ quá khó thực hành thì hãy thử phương pháp kiểm chứng trên để xem nó có làm chúng ta hạnh phúc hơn không. Việc thử nghiệm này sẽ tạo động lực để chúng ta thiền nhận lấy khó khăn và đem hạnh phúc cho người khác. Đây mới là phương pháp thực hành thực sự.
Một số học trò chia sẻ với Thầy rằng việc nghĩ nhận lấy khuyết điểm của người mà họ ghét lại khiến họ cảm thấy tức giận hơn (Rinpoche cười). Hãy bắt đầu thực hành phương pháp này với những người thân yêu trong gia đình như bố mẹ, con cái…, nghĩ rằng chúng ta sẽ nhận hết tất cả những khó khăn của họ và trao tặng tất cả những an lạc, hạnh phúc của chúng ta. Sau đó, hãy nghĩ đến người mình ghét, nghĩ rằng chúng ta sẽ nhận hết những tính xấu của họ và trao tặng những tính tốt của mình, rồi nghĩ người đó đã không còn những tính xấu và đã trở thành một người tốt hơn. Chúng ta hãy thực hành như vậy.
Khi vào lớp, Thầy còn đang ở chỗ hải quan để nhập cảnh. Nếu hàng mà Thầy chờ phía trước có 3-4 người thì Thầy sẽ không lên lớp giảng bài được. Rất may là Thầy nhập cảnh xong nên vẫn lên lớp đúng giờ. Mọi việc giống như Đức Phật đã an bài và gia trì. Thầy hỏi chúng ta có nhớ Thầy nói hôm nay là ngày đặc biệt không? Hôm nay Thầy về đến Nepal nên đó là một điều rất đặc biệt (Rinpoche cười).
Chúng ta sẽ thiền 10 phút về phương pháp cho và nhận. Kết quả của pháp thực hành cho và nhận đối với những người thân yêu là chúng ta phải trải nghiệm được sự an lạc và hạnh phúc vì đã làm lợi lạc cho người thân của mình. Đối với người mà mình ghét, sau khi thiền nhận về những tính xấu của họ và trao tặng cho họ tất cả mọi tính tốt của mình thì chúng ta cần phải trải nghiệm được rằng tâm ghét bỏ đã giảm xuống.
Đó là những trải nghiệm thực sự mà một người thực hành pháp cần có: an lạc và hạnh phúc nội tâm của chúng ta được tăng trưởng, còn những suy nghĩ tiêu cực như sân giận được giảm xuống. Người nào đã trải nghiệm được điều này thì mới là học viên Dipkar, là người thực hành Phật pháp thực sự.
