Lamrim 2024
TUẦN 60 – NGÀY 26/10/2025
CHỦ ĐỀ: THỰC HÀNH TÂM BỒ ĐỀ
(Tôn sư Khangser Rinpoche hướng dẫn)
Thầy nói rằng nếu thuận tiện, chúng ta hãy bật video lên. Khi nhìn thấy mặt học trò, Thầy mới biết được học trò có hiểu bài hay không.
Thầy muốn biết trong số chúng ta, ai lớn tuổi nhất và ai nhỏ tuổi nhất. Người nào nghĩ rằng mình lớn tuổi nhất hoặc nhỏ tuổi nhất trong lớp học này thì hãy đảnh lễ Thầy trước khi bắt đầu và sau khi kết thúc buổi giảng.
Thầy nói rằng chúng ta đừng lãng phí thời gian vào việc xem phim ảnh, trong khi với khoảng thời gian đó, ta có thể làm được rất nhiều việc có ý nghĩa. Bên cạnh đó, điều quan trọng là nếu ta nhận thức được bản thân đang làm điều sai trái thì phải có quyết tâm dừng lại ngay lập tức.
Chúng ta đang học phần phát tâm bồ đề. Thầy sẽ hướng dẫn cách thiền về tâm bồ đề. Trong tuần này, bất cứ lúc nào ta gặp một người nào đó, hãy lập tức nghĩ rằng người này đã từng là mẹ của ta ở một đời nào đó trong quá khứ. Hoặc khi gặp bất cứ một con vật nào đó, ví dụ nghe thấy tiếng chó sủa hay tiếng chim hót thì lập tức nghĩ rằng chúng sinh này đã từng là mẹ của ta ở một đời nào đó trong quá khứ. Đây là một điều khá quan trọng.
Với các loại thiền khác, ta hay có thời khóa ngồi yên một chỗ, nhắm mắt lại rồi thiền để xây dựng định lực. Tuy nhiên, đối với thiền tâm bồ đề, ta cần có tâm hướng về chúng sinh để phát khởi. Cho nên, khi nhìn thấy bất kỳ chúng sinh nào, ngay lập tức phải nhắc nhở bản thân rằng chúng sinh trước mặt ta đã từng là mẹ của ta ở một đời nào đó trong quá khứ. Như vậy, chúng ta sẽ nhanh chóng tăng trưởng được tâm bồ đề.
Trong số chúng ta, chắc đã có người sang Ấn Độ hành hương và từng sử dụng nhà vệ sinh công cộng ở nước này. Thầy từng đi nhà vệ sinh công cộng ở Ấn Độ và đôi khi thấy những con côn trùng ở đó. Ngay lập tức Thầy nhớ đến việc thực hành tâm bồ đề, nghĩ rằng con côn trùng này đã từng là mẹ của mình ở một đời nào đó trong quá khứ và cứu mạng con côn trùng đó khỏi nhà vệ sinh.
Ở nhà vệ sinh có rất nhiều người sử dụng, đặc biệt là nhà vệ sinh công cộng ở Ấn Độ. Nếu ta không có động lực to lớn thì khó có thể nghĩ đến chuyện sẽ cứu con vật đó ra khỏi nhà vệ sinh. Nếu để lâu chừng vài phút thôi, con côn trùng đó sẽ chết, khó có thể sống được. Khi đó, hãy nghĩ rằng con côn trùng này ở một đời nào đó trong quá khứ đã từng là mẹ của ta, từng chăm sóc, tử tế với ta như thế nào nên bây giờ ta mong muốn đền đáp công ơn đó. Ta sẽ cố gắng làm tất cả những điều tốt đẹp để cứu giúp con côn trùng này.
Thầy hỏi phần thực hành này khó hay dễ? Nếu nghĩ là dễ, chúng ta hãy thực hành. Nếu nghĩ là khó thì Thầy có một lời khuyên cho chúng ta. Chúng ta đều biết rằng để tu thành Phật không phải là chuyện dễ. Hãy tưởng tượng nếu Đức Phật bước vào nhà vệ sinh công cộng và thấy con côn trùng, Ngài sẽ làm gì? Trong hoàn cảnh đó, ta nghĩ Đức Phật làm gì thì hãy làm y hệt như vậy. Thầy có lẽ không cần phải nói cho chúng ta biết Đức Phật sẽ làm gì. Chắc chắn Đức Phật sẽ không nói: “Ồ, đây không phải là con côn trùng mà là tánh không”. Nếu có ai nhìn thấy con côn trùng mà nói là tánh không thì người đó không phải là Phật. Phật có nhiều nơi khác để giảng về tánh không mà không nhất thiết phải đi vào nhà vệ sinh để thiền về tánh không.
Nếu ta ngồi yên tĩnh một chỗ ở trong phòng, rồi nghĩ rằng tất cả chúng sinh đều đã từng là mẹ ta thì chuyện đó rất dễ, ai cũng làm được. Tuy nhiên, việc đi ra ngoài gặp gỡ người khác và nghĩ rằng người đó đã từng là mẹ của ta và cố gắng làm lợi lạc cho người đó thì mới khó. Ta phải làm điều khó mới tiến bộ được.
Thầy vừa hướng dẫn nguyên nhân thứ 3 là đền đáp sự tử tế của tất cả mọi chúng sinh. Sang nguyên nhân thứ 4 là thiền định về tâm từ, năng lực lôi cuốn ta đến với họ (xem trang 164, quyển 2 Giải Thoát Trong Lòng Tay).
Ở đây tâm từ chính là tâm yêu thương. Tâm yêu thương đích thực là tâm nghĩ về chúng sinh và mong muốn tất cả chúng sinh đều có được hạnh phúc. Muốn phát triển tâm từ, khi nhìn thấy bất cứ chúng sinh nào, ta phải mong muốn họ có được an vui và hạnh phúc.
Trên thế giới này đôi lúc có tâm yêu thương rất độc hại. Tâm yêu thương độc hại nghĩa là ta mong muốn những người ta ghét bị thất bại, thua thiệt. Khi đó ta mới cảm thấy yêu thương, tội nghiệp họ. Tâm thương hại không thật sự là tâm từ, tâm yêu thương. Tâm từ hay tâm yêu thương là tâm mong muốn tất cả chúng sinh thoát khỏi mọi khổ đau.
Chúng ta có thể thử đăng trên Facebook nói rằng mình vừa trúng số được 1 triệu USD, chắc sẽ có nhiều người thích dòng trạng thái đó. Tuy nhiên, nếu ta đăng bị mất 1 triệu USD thì người khác không những cảm thấy thương xót, thả cảm xúc cho bài đăng đó mà còn bình luận để bày tỏ lòng thương hại. Khi họ thấy ta bị thua thiệt thì sẽ cảm thương hơn. Đó là một thực tế.
Thầy kể câu chuyện: một ngày nọ, có một người gặp được vị hộ pháp và đã hỏi xin vị này 100 đồng tiền vàng. Vị hộ pháp trả lời là nếu cho anh 100 đồng tiền vàng thì sẽ cho kẻ thù của anh 200 đồng tiền vàng. Anh này nói rằng: “Con không quan tâm điều đó, miễn sao Ngài cho con 100 đồng tiền vàng”. Thế là vị hộ pháp cho anh ta 100 đồng vàng và kẻ thù của anh được 200 đồng.
Một ngày nọ, anh ta xin vị hộ pháp một ngôi nhà to. Vị hộ pháp cũng nói nếu cho anh ta một ngôi nhà thì sẽ cho kẻ thù của anh ta 2 ngôi nhà. Người này vẫn đồng ý. Thế nhưng, lần này anh ta bắt đầu cảm thấy không vui vì người mà anh ta ghét có tới 2 ngôi nhà.
Một thời gian sau đó, người này gặp lại vị hộ pháp và lại xin một điều. Anh ta xin hãy bẻ gãy một tay của mình. Khi đó kẻ thù của anh sẽ bị bẻ gãy hết 2 tay. Bây giờ anh ta bắt đầu cảm thấy vui vì nghĩ người kia sẽ bị gãy mất hai tay, còn mình chỉ bị gãy một tay thôi.
Lần sau anh ta gặp lại vị hộ pháp và xin vị hộ pháp hãy hủy hoại một con mắt của mình. Có thể thấy, tâm anh ta chỉ có sự giận dữ và thù hằn, nên cảm thấy vui thích khi chứng kiến nỗi đau khổ của người khác. Vì thế, tâm yêu thương là thông điệp quan trọng nhất để xóa bỏ lòng thù hận đối với người khác.
Chúng ta đều biết Thầy là người Nepal. Đôi lúc có những trận đá bóng giữa Nepal với các quốc gia khác, Thầy cũng không mong muốn cho đất nước Nepal của mình được chiến thắng. Thầy nghĩ rằng đó chỉ là một trận đấu, nước nào chiến thắng cũng sẽ được vui vẻ. Nếu Nepal thắng, đội đối thủ sẽ thua và người dân nước đó sẽ buồn.
Với tâm bồ đề, nói thì rất dễ, nhưng thực hành lại rất khó. Để có trải nghiệm về tâm bồ đề thật sự, chúng ta cần phải nỗ lực áp dụng thực hành vào thực tế cuộc sống, dần dần mới phát triển được tâm bồ đề.
Đối với tâm bồ đề, ta phải nhìn nhận tất cả mọi chúng sinh đều bình đẳng như nhau. Tuy nhiên, trong lúc thực hành tâm bồ đề, ta cũng cần phải giữ một số nguyên tắc. Giả sử ta là người thực hành tâm bồ đề mà lại ở vai trò của người thầy. Nếu nghĩ rằng ta yêu thương tất cả mọi đệ tử nên không xử phạt khi đệ tử phạm sai lầm thì đó không phải là cách làm đúng. Khi đệ tử có lỗi, ta phải phạt để lần sau họ không tái phạm nữa. Nguyên tắc vẫn là nguyên tắc, cần phải luôn giữ vững.
Trong tuần này ta hãy cố gắng thực hành tâm bồ đề như Thầy vừa hướng dẫn. Hãy thực hành trong một tuần. Khi thực hành tâm bồ đề, ta không cần nói với người khác là ta đang thực hành tâm bồ đề. Giống như cách Thầy thực hành tâm bồ đề, khi xem trận đấu giữa Nepal với các nước khác, Thầy không mong Nepal thắng mà nghĩ rằng nước nào thắng thì cũng vui. Việc thực hành không cần phải nói với người khác. Như trong câu chuyện của Thầy, nếu nói với người khác là người Nepal thì họ sẽ buồn. Thực hành là việc cá nhân, với mục đích hoàn thiện bản thân, tôi luyện nội tâm nên không cần phải nói với người khác mình đang thực hành điều này, điều kia.
Ngoài nỗ lực thực hành của bản thân, ta cũng cầu nguyện với các vị Phật, đặc biệt là các vị Phật từ bi. Ngài Quan âm tượng trưng cho vị Phật từ bi. Hãy cầu nguyện Ngài Quan Âm gia trì để ta có thể thực hành thành công tâm bồ đề. Hay khi thực hành tánh không, ta có thể cầu nguyện các Đức Phật về trí tuệ hãy gia trì để ta có thể thực hành thành công về trí tuệ.
Tên của Ngài là Quán Thế Âm. Quán Thế Âm nghĩa là nghe được hết thảy mọi âm thanh ở thế gian. Tại sao Ngài lại có tên như thế? Vì khi Ngài nghe thấy tiếng cầu cứu của chúng sinh thì lập tức sẽ ứng hiện để cứu giúp họ. Cho nên, ta có thể cầu nguyện với Ngài Quan Âm để được gia trì thực hành thành công tâm bồ đề. Cầu nguyện với Ngài Quan Âm là một điều quan trọng.
Có rất nhiều người hỏi Thầy muốn về cõi nào trong các cõi tịnh độ, Thầy vẫn luôn bảo rằng nếu được lựa chọn, Thầy muốn về cõi tịnh độ của Ngài Quan Âm. Một học trò ở Đài Loan hỏi rằng nếu Thầy về cõi tịnh độ của Ngài Quan Âm thì công việc của Dipkar ở tương lai sẽ không có ai duy trì nữa hay sao. Thầy trả lời đi lên cõi tịnh độ của Ngài Quan Âm một chút rồi lại quay về làm tiếp công việc ở Dipkar.
Đối với học trò của Dipkar, Thầy luôn nói hãy nghĩ đến chuyện mong muốn vãng sinh về cõi tịnh độ của Ngài Quan Âm và tất cả mọi người đều sẽ gặp nhau ở đó. Thầy luôn có niềm tin về việc này. Nếu có tín tâm, ta sẽ được về cõi tịnh độ của Ngài Quan Âm.
Bây giờ ta phát nguyện được về cõi tịnh độ của Ngài Quan Âm, nhưng tới lúc đó Ngài Quan Âm có cho chúng ta về cõi tịnh độ của Ngài hay không thì không biết. Nhưng bây giờ ta phải có tín tâm và mong muốn về cõi tịnh độ của Ngài thì chắc chắn sẽ có thể đến được cõi tịnh độ của Ngài.
Ta đọc bao nhiêu lần câu chú của Ngài Quan Âm không quan trọng. Ngài Quan Âm không bao giờ nói hãy đọc 100.000 lần, 200.000 lần câu chú thì sẽ được về cõi tịnh độ của Ngài. Nhưng ta lại nghĩ càng trì tụng nhiều thì càng dễ về cõi tịnh độ của Ngài. Nghĩ như thế là sai. Các truyền thống xưa đôi lúc nói rằng phải đếm đủ số lần câu chú thì mới hội đủ điều kiện về cõi tịnh độ của Ngài, nhưng thực ra, Ngài Quan Âm không quan tâm đến số lần tụng chú.
Cho nên, ta cần phải thực hành tâm bồ đề, cầu nguyện với Ngài Quan Âm và có tín tâm muốn về cõi tịnh độ của Ngài. Tín - Hạnh - Nguyện là 3 điều ta cần phải có để vãng sinh về cõi tịnh độ của Ngài. Khi ta tin vào Phật thì hoặc là tin 100 % hoặc là đừng tin gì cả. Ta đừng tin nửa vời.
Ta hãy cầu nguyện với Ngài Quan Âm gia trì để có thể phát triển được tâm bồ đề. Thầy vẫn thường hay nói nếu ta có gặp Phật thì hãy hỏi Phật con số trúng để đi mua vé số. Bây giờ thực hành tâm bồ đề, ta không hỏi số trúng cho bản thân nữa mà nếu có dịp gặp Ngài Quan Âm thì xin Ngài hãy gia trì cho những người khác được trúng số.
Nếu Ngài Quan Âm hỏi ta là bây giờ cho ai trúng số, cho Elon Musk trúng số hay cho người nghèo trúng số thì ta trả lời như thế nào. Ta hãy tự tìm câu trả lời. Việc cho hay không cho là do Ngài Quan Âm quyết định. Ngài muốn cho ai trúng số là chuyện của Ngài, chúng ta không có quyền quyết định.
Bây giờ nếu Ngài Quan Âm tới, ta sẽ hỏi gì? Ta đang thực hành tâm bồ đề nên hãy nghĩ cho người khác nhiều hơn. Nếu có gặp Ngài Quan Âm thì hãy xin Ngài gia trì cho những người khác trúng số, chứ không phải là bản thân mình. Khi ta có tâm nguyện nghĩ cho người khác nhiều hơn, nghĩ cho lợi lạc của họ thì khi đó ta mới có được an vui và hạnh phúc trong nội tâm.
Ta đang học về tâm bồ đề, là cửa ngõ đưa đến Đại Thừa, đến với giác ngộ, Phật quả, nên thực hành tâm bồ đề rất quan trọng. Như Thầy nói lúc nãy, trong lớp ai nghĩ mình là người lớn tuổi nhất hay nhỏ tuổi nhất thì hãy đại diện cho cả lớp để đảnh lễ Thầy. Mục đích của việc lễ lạy này là để bày tỏ lòng tôn kính khi nhận được pháp thực hành cốt lõi quý giá nhất của Đại Thừa. Nên nhớ rằng cách duy nhất để đưa ta đến Phật quả chỉ có tâm bồ đề mà thôi. Ngày hôm nay được học về tâm bồ đề, chúng ta hãy bày tỏ lòng tôn kính đối với người dạy pháp.
Hôm nay Thầy sẽ dừng ở đây. Thầy sẽ truyền giới bồ tát trong một buổi khác. Ai có nguyện vọng nhận giới bồ tát để thực hành thì Thầy sẽ truyền giới bồ tát để thực hành.
Khi có thời gian rảnh rỗi, chúng ta có thể ngồi thiền và tập hít thở. Khi hít vào thì nghĩ rằng ta sẽ hít vào mọi đau khổ của tất cả chúng sinh, rồi chuyển hóa nó thành an vui. Và tất cả mọi an vui, hạnh phúc ta có khi thở ra sẽ trao hết cho tất cả mọi chúng sinh. Đó là cách ta thực hành tâm bồ đề.
