Lamrim 2024
TUẦN 53 – NGÀY 07/09/2025
CHỦ ĐỀ: 12 CHI PHẦN NHÂN DUYÊN (tiếp theo)
(Tôn sư Khangser Rinpoche hướng dẫn)
Trước khi bắt đầu buổi giảng, Thầy sẽ có một phần cầu nguyện ngắn. Hôm nay Thầy nhận được một thông tin là có một học viên tên Thu ở lớp Lamrim 2023 đã gọi vào đường dây nóng Dipkar để thỉnh Thầy cầu nguyện cho bố đang bị bệnh khá nặng. Thầy hướng dẫn rằng trong những tình huống như thế, chúng ta có thể đọc tụng Bát Nhã Tâm Kinh.
Bây giờ Thầy sẽ đọc Bát Nhã Bát Thiên Tụng để cầu nguyện cho bố của học viên này. Ban tổ chức sẽ chiếu bản kinh Bát Nhã lên màn hình, chúng ta hãy cùng đọc tụng với nhau để cầu nguyện cho bố bạn Thư sẽ có một cuộc phẫu thuật thành công và mau chóng hồi phục sức khỏe.
(Đạo tràng cùng đọc Bát Nhã Tâm Kinh)
Thầy tiếp tục hướng dẫn về 12 chi phần nhân duyên. Đó là một vòng lặp. Một con người từ khi sinh ra đến chết đi như thế nào? Chúng ta sinh ra rồi chết đi, cứ lặp đi lặp lại liên tục vòng luẩn quẩn này. Tuy nhiên, chúng ta có lựa chọn và có cách để cắt đứt vòng luẩn quẩn này, giải thoát ra khỏi luân hồi.
Một lần có học trò hỏi Thầy: “Nếu trên thế giới này khoa học phát minh ra một cách giúp con người có thể sống lâu, không lão hóa, không có chết đi thì lúc đó còn có ai thực hành Phật pháp nữa hay không?” Thầy trả lời rằng: “Nếu khoa học tiến bộ đến mức làm cho con người sống mãi không chết, chắc lúc đó một số người sẽ chọn được chết”. Bây giờ ta không muốn chết là tại vì ta bắt buộc phải chết, vì không có sự lựa chọn, đến lúc mà ta không chết được thì nhiều khi lại muốn chết.
12 chi phần nhân duyên này chính là một vòng luẩn quẩn. Chúng ta bị trói buộc vì nghiệp lực. Có nghĩa là nghiệp lực sẽ khiến ta sinh ra ở một nơi mà mình không chủ động được và cứ liên tục lặp lại vòng luẩn quẩn như thế. Tuy nhiên, nếu hiểu rõ được 12 chi phần nhân duyên, ta sẽ có được sự lựa chọn để cắt đứt vòng luẩn quẩn này và giải thoát khỏi nó.
Hôm trước Thầy có cho đạo tràng xem bức ảnh 12 chi phần nhân duyên. Hôm nay Thầy không tìm thấy ảnh đó nên sẽ cho chúng ta xem ảnh khác.
(Rinpoche chiếu nhiều bức ảnh lên màn hình)
Đây là ảnh của Đức Phật. Khi nhìn vào ảnh, Thầy nghĩ tới thông điệp “Sống mạnh mẽ và hạnh phúc”. Ảnh tượng Phật này có điều đặc biệt là khi nhìn chính diện sẽ thấy Phật rất trang nghiêm, thiền định, nhưng khi nhìn sang phía bên phải sẽ thấy mặt Phật đang tươi cười. Từ lúc đó, Thầy nhận ra rằng thực hành Phật pháp là phải sống hạnh phúc, phải sống vui vẻ chứ không phải lúc nào cũng nghiêm nghị. Khi đổi góc nhìn, chúng ta có thấy mặt của Đức Phật đang cười hay không? Đây là một bức tượng Phật cổ cả ngàn năm rồi. Mỗi lần nhìn vào ảnh này, Thầy có động lực để thực hành tâm bồ đề nhiều hơn.
Còn bức ảnh này là ảnh về tin tức chiến tranh, về một cô bé đang bỏ chạy khỏi một nơi đang bị ném bom trong cuộc chiến giữa Israel và Palestine. Khi Thầy nhìn thấy tin tức này, đó là động lực cho Thầy thực hành tâm bồ đề nhiều hơn.
Còn đây là tượng Phật ở Thái Lan. Lúc Thầy đến chiêm bái và đảnh lễ Phật thì thầy giữ chùa và coi sóc nơi đó đã tặng Thầy một miếng vàng lá (loại miếng vàng lá được dùng để dán lên tượng Phật) và Thầy đã cúng dường miếng vàng lá đó lên Đức Phật.
Bây giờ chúng ta quay trở lại với hình 12 chi phần nhân duyên (trang 89, quyển 2 sách Giải Thoát Trong Lòng Tay).
Xem hình 12 chi phần nhân duyên (Bánh xe Luân hồi) ở đây: https://vn.dipkar.com/download/material/hinh-anh/Banh_xe_luan_hoi.jpg
Đầu tiên, ta thấy có con quỷ ở bên ngoài đang ngậm bánh xe. Con quỷ này không phải là con quỷ thực sự mà là biểu trưng cho cái chết. Cái chết ở đây là Thần Chết. Chúng ta dù sống ở nơi nào trong luân hồi đi chăng nữa, một khi đã được sinh ra thì cuối cùng sẽ phải chết đi. Lúc nào ta cũng ở trong miệng của Thần Chết.
Trong hình có vị Phật đứng ở trên tòa sen bên ngoài và Ngài chỉ về phía mặt trăng. Mặt trăng tượng trưng cho con đường dẫn dắt chúng sanh ra khỏi luân hồi. Nghĩa là Đức Phật - một vị đã thoát khỏi luân hồi - đang chỉ đường cho ta để thoát khỏi luân hồi này.
Hôm trước Thầy đã hướng dẫn hình tròn ở giữa bức ảnh là tam độc tham, sân, si. Bây giờ hãy bắt đầu với người mù ở góc hình. Người cầm cây gậy đó là người mù với ý nghĩa tượng trưng cho vô minh.
Thầy có một câu hỏi. Bây giờ chúng ta muốn xem hình này hay muốn xem sang hình khác. Nhiều khi xem hoài hình đó thấy chán nên chúng ta không có hứng thú học. Nếu đạo tràng muốn xem hình khác, Thầy sẽ cho xem hình khác.
(Rinpoche chiếu ảnh lên màn hình)
Đây là bức ảnh về Bồ Tát Quan Âm. Thầy nói rằng có thể đây là ảnh về Ngài Quan Âm cổ nhất, lâu đời nhất trên thế giới, cũng cả ngàn năm rồi. Ngài Quan Âm có nghĩa là Bồ Tát, tay của Ngài đang cầm một hoa sen màu trắng nên Ngài Quan Âm còn có một tên khác gọi là Liên Trì Bồ Tát. “Liên” là hoa sen. “Trì” là nắm giữ. Câu chú Ngài Quan Âm là Om Mani Padme Hum. Padme có nghĩa là hoa sen. Ta thấy hai vai của Ngài bên nào thấp hơn, bên nào cao hơn? Nếu nhìn trực diện ảnh này và thay đổi góc nhìn, ta sẽ thấy 2 vai thay đổi, di chuyển.
Còn đây là hình Ngài Khangser Rinpoche đời thứ bảy.
Bây giờ hãy quay trở lại với hình 12 chi phần nhân duyên. Vì sao chúng ta lại bị mắc kẹt trong miệng của Thần Chết? Thứ nhất là vì vô minh. Do vô minh nên ta sinh ra, rồi tạo nghiệp, rồi lại chết đi, do nghiệp lực lại khiến ta sinh trở lại, rồi tạo nghiệp, rồi lại chết đi, cứ liên tục lặp đi lặp lại vòng luẩn quẩn này. Cho nên, ở ô thứ nhất, hình ảnh người mù cầm cây gậy tượng trưng cho vô minh.
Ô thứ hai là hình ảnh một người đang ngồi nắn bình. Nắn bình có nghĩa là đang làm việc. Vì vô minh, ta mới tạo nghiệp. Tiếp đến, hình ảnh con khỉ trong ô thứ ba tượng trưng cho tâm. Ví dụ, do vô minh, ta tạo một ác nghiệp là giết con bò. Sau một khoảng thời gian, hành động giết bò đó sẽ để lại một dấu ấn trong tâm thức của mình.
Không có hành động nào không để lại dấu vết, nghĩa là cho dù ta làm việc tốt hay xấu thì cũng sẽ để lại một dấu ấn nào đó trong tâm thức của mình. Thân và tâm luôn đi cùng với nhau và có một sự liên kết chặt chẽ với nhau. Khi ta còn sống thì thân với tâm sẽ liên kết chặt chẽ. Khi nào thân và tâm không còn liên kết nữa và tâm rời khỏi cơ thể này thì lúc đó ta chết.
Con khỉ trong ảnh tượng trưng cho tâm thức của mình. Tất cả những việc ta làm, dù tốt hay xấu thì dấu vết của nghiệp đó vẫn còn được lưu trữ trong tâm thức. Khi ta chết đi, tâm thức sẽ rời khỏi cơ thể. Tuy đã mất cơ thể rồi nhưng dấu vết của nghiệp đã tạo, cho dù là nghiệp tốt hay xấu, vẫn còn trong tâm thức và tâm thức luôn mang theo những dấu vết đó.
Thầy hỏi chúng ta có biết đây là gì không? Đây là khẩu phần ăn trong dự án Bếp Cơm Yêu Thương của Dipkar. Mỗi tuần Dipkar đều trao tặng phần cơm cho người nghèo. Khi Thầy đến Việt Nam, Thầy đều dùng phần cơm này.
Nghiệp tốt hay nghiệp xấu đã tạo đều sẽ để lại một dấu ấn trong tâm thức của mình. Một câu hỏi đặt ra: “Tâm là gì?” Đây là một câu hỏi rất khó trả lời. Nếu muốn một câu trả lời đơn giản thì có thể hỏi Google, ChatGPT, chắc chắn chúng ta sẽ nhận được câu trả lời một cách dễ dàng và nhanh chóng.
Khi hỏi “Tâm là gì?”, “Tâm thức là gì?”, rất khó để trả lời chính xác. Bởi vì tâm là một dạng năng lượng có ảnh hưởng rất lớn lên não bộ của mình. Từ xưa đến giờ cách mà ngành y học định nghĩa về tâm đã thay đổi rất nhiều. Ban đầu, y học nói rằng tâm chính là một phần của não bộ. Bây giờ, họ lại nói rằng tâm thức có thể là một sự chuyển động của dạng năng lượng điện tử trong não bộ của chúng ta.
Tâm thức không chỉ có thể tác động đến não bộ, mà thông qua thiền định, tâm thức còn tác động được lên tất cả mọi tế bào trên cơ thể của mình. Bây giờ, nhìn vào cơ thể của mình, ta thấy có những tế bào phát triển không vì lý do nào cả, người ta gọi đó là tế bào ung thư. Cho nên, tâm có thể tác động lên các tế bào trên cơ thể, giống như cách mà nó tác động lên não bộ. Vậy làm thế nào tâm thức tác động lên não bộ?
Tuần này chúng ta hãy làm một thử nghiệm. Ví dụ, buổi sáng bình thường ta hay thức dậy vào lúc 6h. Vào buổi tối trước khi đi ngủ, ta hãy nghĩ rằng “sáng ngày mai tôi sẽ dậy lúc 5h50”, nghĩa là ta muốn cơ thể của mình thức dậy sớm hơn bình thường 10 phút. Hãy suy nghĩ mãnh liệt như thế và không đặt đồng hồ báo thức để xem sáng ngày mai ta có thức dậy đúng 5h50 hay không. Nếu thường ngày ta thức dậy lúc 6h30 thì vào buổi tối, hãy nói với cơ thể của mình rằng “sáng mai tôi sẽ thức dậy lúc 6h20” và không đặt đồng hồ báo thức để xem sáng ngày mai mình có thức dậy đúng vào 6h20 hay không.
Có nhiều người đã từng làm như thế và bảo với cơ thể của mình là sáng mai thức dậy đúng giờ đó. Ví dụ, họ muốn thức dậy lúc 6h20 thì cho dù không có đồng hồ báo thức, vào sáng hôm sau, họ vẫn có thể thức dậy lúc 6h20. Một câu hỏi là lúc đó ta đang ngủ, vậy cái gì đang biết thời gian là 6h20 để đánh thức cơ thể của mình?
Thầy muốn nói cho rõ trước để sau này có ai đã tắt đồng hồ báo thức rồi mà không có dậy được để đi làm thì đừng đổ thừa là tại thí nghiệm của Thầy mà bị trễ làm. Hoặc có ai mà tối không chịu đi ngủ, cứ nằm hoài trên giường, nghĩ là sáng mai phải thức dậy lúc 6h20, rồi bị mất ngủ thì lúc đó cũng đừng đổ thừa (Rinpoche cười). Thầy nói rằng chúng ta không đặt đồng hồ báo thức để xem có thể dùng sức mạnh của tâm để điều khiển được cơ thể của mình hay không, lúc đó thử nghiệm này mới vui và có ý nghĩa.
Như Thầy đã hướng dẫn, nghiệp đã tạo, dù là nghiệp tốt hay xấu, đều sẽ để lại một dấu ấn trong tâm thức của mình. Vậy khi ta thực hành tịnh hóa ác nghiệp thì cái gì được tịnh hóa? Cái được tịnh hóa là những dấu ấn của ác nghiệp trong tâm thức của mình.
Thầy rất mong trong tuần này chúng ta sẽ làm thử nghiệm như vừa hướng dẫn để xem tâm tác động lên não bộ như thế nào. Nhưng Thầy biết rằng nhiều người sẽ không làm. Nếu chúng ta không làm bài tập về nhà, thật ra cũng là một điều tốt đối với Thầy. Tại vì nếu chúng ta siêng thực hành quá thì sẽ nhanh chóng giác ngộ, lúc đó Thầy sẽ thất nghiệp vì không còn ai để dạy cả (Rinpoche cười). Nếu có học trò nào làm thử nghiệm đó, Thầy sẽ có cơ hội để đào sâu hơn.
Nếu chúng ta muốn biết tâm có tác động được lên não bộ và cơ thể của mình hay không thì hãy làm thử nghiệm này. Lúc đó ta mới tìm hiểu cách mà tâm đang tác động lên cơ thể và xem ta có thể thay đổi được cơ chế đó hay không.
Ở đây ta cần phải hiểu tâm là như thế nào, tâm thức là như thế nào. Theo quan điểm của đạo Phật, con người có tâm thức, các con thú có tâm thức, cây cối không có tâm thức. Còn theo quan điểm cá nhân của Thầy, vi khuẩn có tâm thức nhưng virus thì lại không có tâm thức. Tại sao virus không có tâm thức? Thầy chưa có bằng chứng để chứng minh rằng virus không có tâm thức, nhưng Thầy đang có cảm nhận rằng virus không có tâm thức. Để có thể chứng minh, cần phải tìm thêm bằng chứng. Tại sao ta phải quan tâm những loài đó có tâm thức hay không? Tại vì nếu những loài đó có tâm thức và ta lại sát hại chúng thì sẽ phạm nghiệp sát sinh. Vi khuẩn có tâm thức mà ta giết nó thì sẽ phạm nghiệp sát sinh. Virus không có tâm thức, nếu ta giết nó thì sẽ không phạm phải sát sinh. Nếu ta chặt một cái cây, vì cây không có tâm thức nên ta sẽ không phạm phải nghiệp sát sinh.
Thầy hỏi rằng ở Việt Nam có hay nói là giết thời gian hay không? Trong tiếng Việt có nói là giết thời gian, nghĩa là ta có thời gian trống, không biết làm gì nên tìm những việc linh tinh gì đó để làm cho qua thời gian. Vì thời gian không có tâm thức, cho nên giết thời gian không phải là phạm tội sát sinh.
