Lamrim 2024
TUẦN 51 – NGÀY 24/08/2025
CHỦ ĐỀ: CÁCH THÀNH TỰU THÂN TRUNG ẤM & 12 CHI PHẦN NHÂN DUYÊN
(Geshe Lharampa Thabkhe Lodroe hướng dẫn)
Thầy và học viên cùng phát khởi động cơ thanh tịnh trước buổi học pháp. Bắt đầu tụng kệ Quy y Tam Bảo và Phát tâm bồ đề (3 lần). Chúng ta đang thực hành pháp Đại thừa, không những nghĩ lợi ích của bản thân, mà còn nghĩ đến lợi lạc của tất cả mọi chúng sanh. Với động cơ bắt đầu đúng đắn và kết thúc hồi hướng thì việc học pháp mới trọn vẹn và thành tựu viên mãn.
Thầy giới thiệu tóm lược 4 học phần của sách Giải Thoát Trong Lòng Tay gồm nền tảng của đạo lộ, phạm vi nhỏ, phạm vi trung bình, phạm vi lớn.
Phạm vi trung bình chủ yếu nói về những nỗi khổ trong 6 cõi và tâm mong cầu thoát khổ trong 6 cõi luân hồi. Do đó, phạm vi trung bình giới thiệu phương pháp thoát khổ theo Tứ Thánh đế - Nghĩ về những lỗi lầm khổ đau trong luân hồi (Khổ đế) và nghĩ về nguồn gốc của đau khổ - các giai đoạn buộc chúng ta vào luân hồi (Tập đế) và 12 chi duyên sinh (giải thích các mắc xích của luân hồi).
Hai sự thật đầu liên quan đến cơ chế trong luân hồi, tức là vì nguyên nhân của khổ nên ta mới bị đau khổ. Sự thật về khổ (sự thật đầu tiên) là những đau khổ mà hiện giờ ta phải gánh chịu. Nguồn gốc của khổ (sự thật thứ 2) là những phiền não (chủ yếu là tham, sân, si) đã thúc đẩy ta tạo ra nghiệp thiện hay bất thiện và do nghiệp khiến ta tái sinh trong luân hồi. Tiến trình diễn ra là nhập thai, trước lúc chết, trạng thái lúc chết và tiếp tục vào cõi thân trung ấm, sau đó lặp lại tìm nơi sinh ra trong cõi luân hồi. Chính vì biết những đau khổ mà ta đang chịu là do nghiệp và phiền não nên bây giờ ta phải áp dụng phương pháp để thoát khỏi tất cả các phiền não đó.
Người ta bỏ thân thọ thân cách nào?
1) Cái gì xảy ra lúc chết?
2) Cách thành tựu thân trung ấm.
3) Cách nhập thai và sinh ra.
CÁCH THÀNH TỰU THÂN TRUNG ẤM:
Theo y học, một người được xem là đã chết khi não chết và tim ngưng hoạt động. Còn theo quan điểm của đạo Phật, não chết và tim ngưng hoạt động chưa phải là các dấu hiệu để đi đến kết luận một người đã chết. Trong cơ thể con người có kinh mạch, khí, luân xa. Chỉ khi một giọt từ trên đi xuống nơi luân xa trung tâm và giọt còn lại từ dưới đi lên gặp nhau ngay luân xa trung tâm thì ngay lúc đó thần thức thoát ra khỏi luân xa trung tâm, lúc này mới kết luận rằng một người đã chết. Thần thức người mất sẽ đi vào cõi thân trung ấm, lúc này hương linh cõi thân trung ấm sẽ mang hình dạng, màu sắc của chúng sinh đời tái sinh kế tiếp.
Sách Giải Thoát Trong Lòng Tay, quyển 2, trang 87 ghi rằng: “Trong cõi trung ấm, chúng sinh nào sắp tái sinh vào địa ngục thì có màu khúc gỗ cháy; chúng sinh nào sắp tái sinh làm quỷ đói thì có màu nước; chúng sinh sắp làm súc sinh có màu xám tro; chúng sinh sắp sinh làm người hay chư thiên cõi dục có màu vàng ròng. Những chúng sinh sắp thành chư thiên sắc giới thì có màu trắng. Không có cõi trung ấm cho những chúng sinh tái sinh vào cõi vô sắc”.
Trải nghiệm của hương linh vào cõi thân trung ấm tùy thuộc vào nghiệp và phiền não, xuất hiện như một đêm tối đen với những người bất thiện; đối với những người hiền, xuất hiện như một đêm tối được thắp sáng dưới ánh trăng.
Chúng ta là người phàm phu sẽ không nhìn thấy và biết được tái sanh của cõi thân trung ấm. Nhưng hương linh có thể ngửi thấy mùi hương nên họ nương vào việc chúng ta cúng thực phẩm có mùi hương và sẽ nhận được qua hương vị. Chúng ta có thể thỉnh các bậc thầy đức hạnh đã tu chứng làm lễ cầu siêu, chuyển di tâm thức cho người vừa mất để giúp thần thức của họ thoát ra khỏi luân xa đỉnh đầu.
Sách Giải Thoát Trong Lòng Tay, quyển 2, trang 85 ghi rằng: “Ở giao điểm này, người ta hoặc lên cõi cao hoặc xuống cõi thấp. Nếu sắp lên thượng giới, thì hơi ấm trong cơ thể tan dần từ dưới lên trên và tụ lại ở tim. Nếu sắp xuống đọa xứ thì điều ngược lại xảy ra là hơi ấm tan dần từ phần cơ thể đi xuống và tụ lại ở phần dưới. Bạn cũng có thể biết được người chết sẽ lên thượng giới hay tái sinh vào đọa xứ bằng cách quan sát những dấu hiệu như cường độ đau đớn mà người ấy trải qua trong cơn bệnh cuối cùng. “Đau đớn trong cơn bệnh” ở đây ám chỉ lúc đại bộ phận của cơ thể bị suy sụp”.
Một câu hỏi thắc mắc thường hay được biện luận: Nếu người thân mất được gia đình thỉnh các thầy cầu siêu thì người mất có nhận được lợi ích hay không? Nhiều kinh luận ghi rằng điều đó có lợi ích cho người mất.
Thầy kể câu chuyện thời xưa: Ở Tây Tạng, Ngài Milarepa nhập thất ẩn tu ở vùng núi cao Himalaya phủ đầy tuyết. Một hôm, một số thí chủ dự định lên núi dâng cúng phẩm vật lên Ngài nhưng thấy tuyết dày đặc và nghĩ rằng với thời tiết khắc nghiệt này chắc Ngài không thể nào tìm thấy thức ăn, nước uống và họ cho rằng Ngài đã mất. Theo truyền thống Tây Tạng, khi người vừa mất thì phải cúng đèn bơ, thức ăn, nước uống, tụng kinh cầu nguyện. Họ nghĩ rằng, khi cúng lễ cầu nguyện, cho thức ăn vào lửa, lúc khói tỏa lên thì hương linh của người mất sẽ ngửi được mùi hương, họ sẽ no ấm, hạnh phúc. Vì vậy, theo thường lệ ngày 8, 15, họ sẽ dâng cúng thực phẩm lên Ngài Milarepa. Nhưng khi họ thấy Ngài Milarepa đi ra bên ngoài thì rất ngạc nhiên vì không ngờ Ngài vẫn còn sống. Những khu làng gần đó có người đồn rằng thấy Ngài Milarepa, cho rằng cái thấy của họ về hình dáng giống Ngài Milarepa chính là Ngài Milarepa. Điều này thật không đúng.
Thầy kể câu chuyện trên có liên quan đến trích dẫn trong sách Giải Thoát Trong Lòng Tay, quyển 2, trang 86: “Có người bảo rằng người chết lúc ở cõi trung gian (giữa chết và tái sinh) mang hình dạng và y phục mặc lúc sống và ta có thể liên lạc với họ. Điều này thật sai lầm. Có thể có vài trường hợp một chúng sanh nào giả dạng người vừa chết để lừa dối những kẻ phàm phu”.
Một đời trung ấm có 7 ngày, vì có 7 thân trung ấm nên có tối đa 49 ngày. Cụ thể, một người vừa mới mất sẽ sinh ở trạng thái trung gian là thân trung ấm. Thân trung ấm này sống được 7 ngày. Trong thời gian 7 ngày đó, thân trung ấm này sẽ đi tìm đời tái sinh kế. Nếu tìm được đời tái sinh kế thì đi tái sinh. Nếu không tìm được tái sinh thì hết 7 ngày đó, chúng sinh đó sẽ chết và sinh lại một đời trung ấm kế tiếp. Cứ lặp đi lặp lại như thế suốt 7 lần, tức 49 ngày.
Trong vòng tối đa 49 ngày, hương linh phải đi tái sinh, không có trường hợp ngoại lệ. Sau 49 ngày, hương linh phải đi tái sinh vào cõi mới không ở trong cõi thân trung ấm nữa. Ví dụ, hương linh tái sinh vào cõi người thì hương linh đó sẽ nhập thai lúc giao hợp của tinh cha huyết mẹ. Khi đã nhập thai vào cõi người sẽ bị chi phối bởi phiền não và tạo ra nghiệp, lại phải gánh chịu những đau khổ và cứ lặp lại theo chu kỳ bắt đầu trôi lăn mãi trong vòng luân hồi.
12 CHI PHẦN NHÂN DUYÊN:
Xem lại bài giảng tóm tắt Bánh Xe Luân Hồi. Sự chết đi và tái sinh ở cõi luân hồi như thế nào thì được diễn tả qua vành ngoài có 12 ô nhỏ tượng trưng cho 12 chi phần nhân duyên là Vô minh - Hành - Thức - Danh Sắc - Lục nhập - Xúc - Thọ - Ái - Thủ - Hữu - Sinh - Lão tử.
Phía trên đỉnh bánh xe, cạnh răng nanh con quỷ có hình ảnh ông cụ mặc áo đỏ chống gậy, ông lão đó bị mù tượng trưng cho Vô minh. Đi theo chiều kim đồng hồ, hình thứ 2 có người mặc áo đỏ đang nặn bình đất tượng trưng cho Hành (nghiệp). Do vô minh chấp ngã, ta thỉnh thoảng tạo ra nghiệp thiện hay bất thiện. Vô minh là mắc xích thứ nhất sinh ra mắc xích thứ 2 là Hành (nghiệp).
Mắc xích thứ 3 được minh họa hình con khỉ, tượng trưng cho Thức. Do vô minh chấp ngã, phiền não (tham, sân, si) tạo ra nghiệp, nghiệp đó có thể là nghiệp thiện hay bất thiện. Khi nghiệp được tích lũy, tập khí hình thành và có sẵn trong tâm thức.
Mắc xích thứ 4: người đàn ông áo đỏ đang chèo thuyền tượng trưng cho Danh và Sắc - đang bắt đầu một hành trình. Lúc chết, thức đi vào cõi trung ấm sẽ tiếp tục đi tái sinh vào cõi mới. Ví dụ, tái sinh vào cõi người hay súc sinh thì Thức sẽ nhập vào hợp tử tinh cha huyết mẹ.
Mắc xích thứ 5: Lục nhập (6 căn) được minh họa hình ngôi nhà. Khi thức nhập vào thai mẹ thì có Danh và Sắc, sau đó 6 căn sẽ được hình thành: mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý.
Thầy nói tóm lược mắc xích thứ 6 đến mắc xích thứ 12 là Xúc - Thọ - Ái - Thủ - Hữu - Sinh - Lão tử.
Ngoại đạo tin có đấng sáng tạo thế gian. Quan điểm của Phật giáo thì tin vào nghiệp nhân quả, vì phát sinh phiền não nên tạo nghiệp thiện hay bất thiện. Nếu gieo nhân bất thiện sẽ chín mùi quả xấu, còn gieo nhân thiện lành sẽ có được kết quả tốt. Muốn hết khổ đau thì cần phải hiểu về nhân khổ đau đó, chính là vô minh. Để loại trừ được vô minh, ta cần phải văn, tư, tu, chiêm nghiệm về trí chứng tánh không. Khi chứng tánh không thì sẽ đoạn diệt hết vô minh và khi đã diệt trừ hết vô minh, những mắc xích còn lại cũng bị đoạn diệt.
Cho nên “Duyên sinh” trong 12 chi phần nhân duyên có ý nghĩa là sự nương tựa vào nhau mà sinh khởi, do vô minh có mặt nên những mắc xích còn lại có mặt; do đoạn diệt hết vô minh thì những mắc xích còn lại cũng sẽ hoàn toàn bị đoạn diệt.
Tinh yếu của giáo lý Phật giáo là niết bàn và đạt quả vị Phật.
PHẦN HỎI & ĐÁP:
Câu hỏi 1: Thưa Thầy, hít hơi thở thật sâu là như thế nào?
Thầy Thabkhe trả lời: Ta hít vào thở ra chậm rãi, thả lỏng toàn thân. Hoặc có thể thiền tập trung vào tượng/tranh ảnh Bổn Tôn. Hành giả mới thực hành thiền còn có nhiều vọng tưởng nên chọn thiền tập trung vào hơi thở, thư giãn thả lỏng toàn thân, không nghĩ về quá khứ hay tương lai, mà hãy tập trung hơi thở vào hiện tại. Như vậy, hành giả mới bắt đầu làm quen với thiền sẽ cảm thấy thoải mái, dễ tập trung định lực hơn là thiền về các chủ đề Lamrim.
Câu hỏi 2: Thưa Thầy, hít vào thật sâu bằng mũi và thở ra bằng mũi thì có đúng không?
Thầy Thabkhe trả lời: Ta hít vào, thở ra bằng mũi hay hít vào bằng mũi, thở ra bằng miệng thì không quan trọng. Hành giả thực hành theo cách thở nào mà cảm thấy thoải mái, phù hợp thì chọn theo cách thở đó. Điều quan trọng là tâm phải tập trung vào đường đi của hơi thở đến mũi, cổ họng, bụng hay đến bất cứ nơi nào trong cơ thể.
Trong xã hội hiện đại, phương tiện truyền thông rất phát triển nên chúng ta thường bị thu hút bởi các năng lượng bên ngoài như xem phim, nghe nhạc, bữa tiệc. Do đó, khi thực hành tập trung vào đối tượng thiền, ta rất dễ bị tán loạn, phân tâm, khó tập trung vào đối tượng. Chúng ta cũng không nên quá ép bản thân phải tập trung vào đối tượng thiền lâu vì sẽ khiến tâm khó chịu, chán nản. Nên thả lỏng, thư giãn, cảm thấy thoải mái khi thực hành thiền.
Câu hỏi 3: Thưa Thầy, sau 49 ngày, ngoài đầu thai vào cõi người, hương linh trong cõi thân trung ấm còn đầu thai vào cõi nào khác không?
Thầy Thabkhe trả lời: Trong vòng 49 ngày, hương linh trong cõi thân trung ấm sẽ đi tái sinh vào trong 6 cõi (người, thiên, phi thiên, địa ngục, ngạ qủy, súc sinh). Nếu tái sinh vào cõi người, hương linh đó sẽ nhập thai lúc giao hợp của tinh cha huyết mẹ hay tái sinh vào cõi súc sinh thì hương linh sẽ nhập vào lúc giao hợp của tinh cha huyết mẹ.
Tuổi thọ con người nhiều nhất là 100 tuổi, rất hiếm người có tuổi thọ hơn 100 tuổi. Tương tự, cõi thân trung ấm tối đa 49 ngày, không có ngoại lệ. Có 6 cõi trong cõi thân trung ấm gồm cõi người thân trung ấm, cõi thiên thân trung ấm, cõi phi thiên thân trung ấm, cõi địa ngục thân trung ấm, cõi ngạ qủy thân trung ấm, cõi súc sinh thân trung ấm. Và sau khi chết trong cõi thân trung ấm, hương linh đó bị chi phối bởi nghiệp quyết định sẽ tái sinh vào cõi thiện hay bất thiện. Sau 49 ngày, hương linh phải đi tái sinh vào cõi mới, không còn ở trong cõi thân trung ấm nữa.
