Lamrim 2024
TUẦN 41 - Ngày 25-5-2024
CHỦ ĐỀ: NGÀY THỨ 13 (tiếp theo)
(Tôn sư Khangser Rinpoche hướng dẫn)
I/ NGHĨ VỀ KHÍA CẠNH TRẮNG CỦA NHÂN QUẢ (xem trang 672, quyển 1)
1/ Tiến trình nghiệp trắng thực sự
Nghiệp trắng là thiện nghiệp. Từ bỏ ác nghiệp (nghiệp đen) chính là thiện nghiệp. Vậy chúng ta phải từ bỏ các ác nghiệp như thế nào? Lấy ví dụ về nghiệp sát sinh. Khi đã khởi lên động cơ muốn thực hiện hành động sát sanh, chợt lúc đó ta nghĩ rằng không nên sát sanh và dừng ngay hành động sát sinh thì đó là thiện nghiệp ngừng sát sanh. Hay khi chợt nhận ra mình đang có ý định nói dối, ta dừng hẳn ý định nói dối và không nói dối nữa, đó là thiện nghiệp của việc dừng nói dối.
Trường hợp ta đã nói dối xong rồi thì không cần thiết phải nói với người đó rằng “tôi đã nói dối bạn”. Bởi vì, dù có thú nhận và xin lỗi người đó đi chăng nữa thì nghiệp nói dối đã hình thành. Thiện nghiệp dừng nói dối chỉ xuất hiện khi ta phát hiện mình có ý định nói dối và dừng ngay việc nói dối đó.
Cách duy nhất để chặn đứng ác nghiệp và tích góp thiện nghiệp là ngay lúc khởi động cơ muốn thực hiện ác nghiệp, ta cần tỉnh táo nhận ra và dừng ngay ý định thực hiện ác nghiệp đó.
Trong tuần này, chúng ta có thể thực hành ngừng sát sanh. Ví dụ, có con muỗi đang bay đến gần và chuẩn bị đốt mình, ta sẽ cho con muỗi thêm 1-2 cơ hội không giết nó. Như vậy, ta sẽ tích góp được thiện nghiệp không sát sanh. Hay ta có ý định không nói dối trong 1-2 giờ. Nếu ta thực sự không có nói dối thì sẽ tích góp được thiện nghiệp của việc ngưng nói dối trong 1-2 giờ đó.
Ở đây hướng dẫn chúng ta làm sao luyện tâm để ngừng ác nghiệp. Thực hành dừng ác nghiệp là một phần thực hành rất khó khăn. Nếu trong tuần này, Thầy giao bài tập về nhà là tụng câu chú Ngài Văn Thù 100 lần hay 1.000 lần thì Thầy tin rằng chuyện đó sẽ không khó khăn với chúng ta và đa số sẽ hoàn thành tốt bài tập này. Nhưng nếu Thầy cho bài tập là trong suốt một tuần hãy thực hành không nói dối, không nói chuyện phiếm thì chắc chắn trên 90% chúng ta sẽ không làm được. Chuyện đọc chú dễ hơn là chuyện ngừng nói dối. Đa số chúng ta sẽ thích chọn cái dễ hơn để làm vì tính lười biếng.
Hãy nhớ rõ 10 bất thiện nghiệp là gì và trong tuần này đếm xem ta đã phạm phải bao nhiêu ác nghiệp, ví dụ như đếm xem ta đã có bao nhiêu lần nói dối, nói lời phù phiếm, sát sanh như đập muỗi, giết côn trùng… và viết xuống giấy.
Ở nhà chúng ta có gương không? Chúng ta hay soi gương, xem mình trông thế nào, có đẹp không. Ai cũng nghĩ mình là người thành thật, là người tốt hết, nhưng nhìn vào bản ghi chép những ác nghiệp đã phạm phải trong một tuần, ta sẽ hiểu được bản thân mình thực sự là người như thế nào.
Nếu sau một tuần, ta nhận thấy mình không tạo ác nghiệp nào thì có 2 nguyên nhân. Thứ nhất, ta không biết 10 bất thiện nghiệp là gì nên không biết mình có phạm phải ác nghiệp không. Thứ hai, nếu đã biết rõ 10 bất thiện nghiệp mà vẫn cảm thấy mình không có phạm phải ác nghiệp nào thì điều đó rất tốt. Ta hãy hoan hỷ vì điều đó và tiếp tục thực hành như thế.
Thầy hỏi rằng bức ảnh sau lưng Thầy có bao nhiêu cửa sổ? Câu trả lời rất đơn giản nhưng Thầy thấy chúng ta lại đưa ra nhiều câu trả lời khác nhau. Cuộc sống của chúng ta cũng giống như vậy. Câu trả lời phụ thuộc vào góc nhìn của mình. Để có thể có được câu trả lời đúng đắn thì phải có góc nhìn thực sự đúng đắn. Trong cuộc đời, đôi khi cái đúng của mình là cái sai của người khác, đôi khi cái sai của mình lại là cái đúng của người khác. Đúng hay sai phụ thuộc vào việc đó có phải là ác nghiệp hay không. Khi đã là ác nghiệp thì chắc chắn nó là sai, cho dù người ta có nhìn thấy nó đúng đi chăng nữa. Ta phải hiểu rõ cái nào thực sự đúng, cái nào thực sự sai thì dựa vào đó mới có cái nhìn đúng đắn.
Ở Việt Nam, khi ăn phở, người ta có phải hay vắt chanh vào bát phở, đúng không? Bát phở có vắt chanh vào hay không thì Thầy thấy không có khác gì mấy. Nhưng có người nói rằng phải vắt chanh vào phở thì ăn mới ngon. Lúc này Thầy đang ở bên Mỹ. Vừa rồi Thầy đến một nơi và có người mời Thầy ăn phở Việt Nam. Người đó nói rằng vắt chanh vào bát phở thì ăn mới ngon và cứ nài nỉ Thầy vắt chanh vào bát phở. Nhưng thực ra Thầy rất biết cách ăn phở vì đã ăn phở rất nhiều lần.
Trong cuộc sống, đôi khi cái đúng của mình là cái sai của người khác, cái sai của mình lại là cái đúng của người khác. Không phải cái gì đúng cho mình đều đúng hết cho người khác. Nhưng 10 bất thiện nghiệp là sai. Dù ai nghĩ là đúng thì 10 bất thiện nghiệp vẫn là sai. Tại sao hễ bất thiện nghiệp thì chắc chắn là sai, thiện nghiệp là đúng? Ở đây sai hay đúng tùy thuộc vào kết quả. Nếu là kết quả an lành thì đó là đúng. Còn nếu việc đó mang đến kết quả khổ đau thì là sai. Dù ai nghĩ ác nghiệp là đúng nhưng kết quả mang đến vẫn là đau khổ thì vẫn là sai thôi. Đối với nghiệp trắng cũng vậy.
2/ Quả báo của nghiệp trắng
Có 3 loại quả báo (xem trang 674)
- Quả báo đã thuần thục
- Quả báo phù hợp với nhân
- Quả báo thuộc về hoàn cảnh
Giả sử ta có ý định giết một con côn trùng, rồi ta chợt nghĩ hành động sát sanh là không đúng và ngừng ngay hành động giết con côn trùng thì ta có được thiện nghiệp của việc không sát sanh. Thiện nghiệp này mang đến 3 quả báo: quả báo đã thuần thục, quả báo phù hợp với nhân, quả báo thuộc về hoàn cảnh.
Quả báo đã thuần thục, tức quả báo chín muồi, là quả báo rốt ráo tận cùng mà một hành động đưa đến cho mình. Đối với nghiệp sát sanh, quả báo thuần thục mang đến một kết quả đau khổ. Còn quả báo của thiện nghiệp ngừng sát sanh sẽ mang đến kết quả an lành.
Quả báo phù hợp với nhân: Ví dụ, đối với ác nghiệp sát sanh, quả báo phù hợp với nhân là tuổi thọ sẽ ngắn lại. Đối với thiện nghiệp ngừng sát sanh, quả báo phù hợp với nhân là thọ mạng sẽ kéo dài.
Ta cần hiểu rõ tiến trình nghiệp quả. Một hành động mình làm mang đến nhiều kết quả khác nhau. Ví dụ, một hạt táo sẽ cho ra kết quả chính yếu là quả táo. Trong quá trình sinh ra quả táo, còn sinh ra thân cây táo, cành cây táo, lá cây…, nghĩa là có nhiều kết quả phụ khác nhau.
II/ NHỮNG CỬA NGÕ VÔ TÌNH ĐƯA ĐẾN NGHIỆP CƯỜNG LIỆT
Giống như ác nghiệp, thiện nghiệp cũng chia ra nặng và nhẹ. Khi làm thiện nghiệp, ta nghĩ đến tâm quy y Tam Bảo thì thiện nghiệp sẽ rất mạnh mẽ. Việc có quy y Tam bảo hay có thọ giới Bồ Tát quan trọng ở chỗ khi đã có giới quy y Tam Bảo, hoặc có giới Bồ Tát thì bất cứ thiện nghiệp ta tích góp được sẽ có công đức gấp nhiều lần so với khi không có quy y Tam bảo hoặc không có thọ Bồ Tát giới. Khi đã nhận giới quy y rồi thì giới quy y này tác động lên tất cả các thiện nghiệp mà ta làm, giúp thiện nghiệp sinh ra nhiều công đức thiện lành hơn.
Tháng sau là tháng Phật Đản sanh, Thầy dự định sẽ tổ chức buổi lễ quy y online cho những học viên muốn nhận giới quy y từ Thầy. Con người chỉ có một ngày sinh nhật nhưng Đức Phật lại có nhiều ngày sinh nhật. Chúng ta có biết tại sao không? Vì con người tự tạo thêm nhiều ngày sinh nhật khác cho Đức Phật.
Trong một buổi giảng pháp, có một người nói với Thầy rằng anh ta đã đọc bản tiểu sử của Thầy và thấy Thầy đã có làm những hoạt động này, hoạt động kia, nhưng Thầy lại không nhớ Thầy có làm các việc đó. Sau buổi giảng, Thầy hỏi người này đã lấy bản tiểu sử của Thầy ở đâu. Anh ta trả lời rằng: “Con hỏi ChatGPT thì ChatGPT đã trả lời như vậy”. ChatGPT đã tạo ra một bản tiểu sử mà thậm chí Thầy còn không biết đó là tiểu sử về Thầy.
Ngày sinh nhật của Đức Phật cũng giống như vậy. Hôm trước chúng ta có ngày sinh của Đức Phật theo truyền thống Phật giáo Nguyên thủy. Tháng sau là ngày sinh của Đức Phật theo truyền thống Phật giáo Tây Tạng. Chúng ta muốn biết ngày nào mới là ngày sinh thực sự của Đức Phật thì phải xem hộ chiếu của Đức Phật (Rinpoche cười). Sư phụ của Thầy tin rằng ngày sinh của Đức Phật theo lịch Tây Tạng là ngày chính xác nên Thầy tin theo Sư phụ. Còn ngày sinh đó có thực sự chính xác hay không, Thầy không mấy quan tâm vì Sư phụ của Thầy tin như thế nên Thầy cũng tin theo Sư phụ. Trên đời có những điều mình chỉ cần biết mà không cần tin. Và cũng có những điều mình chỉ cần tin mà không cần biết rõ làm gì. Chuyện ngày nào mới là ngày sinh thực sự của Đức Phật, chúng ta chỉ cần tin thôi, không cần biết rõ chính xác làm gì.
III/ KHUYÊN TẠO NHÂN THÙ THẮNG
Trang 682, quyển 1 Giải Thoát Trong Lòng Tay ghi rằng “Bởi thế chúng ta nên sợ quả báo của bất thiện và giữ giới từ bỏ 10 nghiệp bất thiện. Nếu chúng ta làm 10 nghiệp thiện một cách thích đáng, ta sẽ không rơi vào các đọa xứ”.
Khuyên tạo nhân thù thắng nghĩa là bây giờ chúng ta đã học xong ác nghiệp và thiện nghiệp thì nên dùng sự hiểu biết đó để điều chỉnh hành vi của mình. Nếu đã biết ác nghiệp sẽ tạo ra đau khổ thì ta phải phát tâm từ bỏ ác nghiệp.
Thầy nói rằng chúng ta đừng quá sợ hãi ác nghiệp rồi cảm thấy bất an, mà điều cần phát triển trong tâm là nên tăng trưởng tâm từ bi nhiều hơn. Ví dụ, ta thương các con thú bị giết hại nên tiết chế hành vi sát sanh lại.
Việc cần làm là phải từ bỏ ác nghiệp. Nhưng để từ bỏ ác nghiệp, ta cần tạo động lực cho bản thân mình. Có nhiều cách tạo động lực. Ví dụ, đối với nghiệp sát sinh, ta hãy phát tâm tâm từ bi đối với con vật, nghĩ rằng chúng sẽ đau khổ nếu bị giết hại nên ta ngừng hành động giết hại. Nếu ta không phát được tâm từ bi như thế, hãy nghĩ rằng nếu phạm phải nghiệp sát sanh thì trong tương lai, ta phải chịu đau khổ từ ác nghiệp đó, từ đó không sát sanh nữa.
Trong một tuần, chúng ta hãy đếm xem mình đã phạm phải bao nhiêu ác nghiệp và viết xuống giấy. Khi nhìn vào bản ghi chép các ác nghiệp đã phạm phải, ta sẽ biết được cần phải làm gì. Phạm ác nghiệp là hành động không đúng đắn. Chính các hành động không đúng đắn đó sẽ ảnh hưởng đến bản thân và đến cả những người thân của mình. Mỗi một ác nghiệp tạo ra sẽ hình thành nên thói quen, tạo ra xu hướng hành vi của mình, xu hướng hành vi đó sẽ ảnh hưởng lên những người xung quanh, từ đó môi trường xung quanh mình sẽ phù hợp tương ứng với thói quen xấu đó của mình.
Những đức tính thuần thục (xem trang 682, quyển 1): nghĩa là những phẩm hạnh nào chúng ta sẽ có được nếu làm nhiều thiện nghiệp? Khi làm nhiều thiện nghiện như thế, ta sẽ có được những điều tốt đẹp gì? Khi từ bỏ 10 bất thiện nghiệp, ta có được 8 điều tốt đẹp: sống lâu, thân thể đẹp, gia tộc thù thắng, tài sản lớn, lời nói đáng tin cậy, có danh tiếng lớn, làm thân nam nhi, thân thể và tâm hồn đều dũng mãnh.
IV/ GIÁO LÝ ĐẶC BIỆT: THANH LỌC BẢN THÂN NHỜ BỐN NĂNG LỰC
Điều quan trọng là đối với những ác nghiệp đã phạm, làm sao ta tịnh hóa được những ác nghiệp đó? Ở đây nói đến 4 năng lực tịnh hóa ác nghiệp (xem trang 692).
1/ Năng lực “từ bỏ”
2/ Năng lực “áp dụng mọi thuốc chữa”
3/ Năng lực “chừa bỏ tà hạnh”
4/ Năng lực “căn bản”
Ta có thể áp dụng 4 bước này để tịnh hóa các ác nghiệp đã tạo. Nếu phạm phải ác nghiệp mà không tịnh hóa ngay lập tức thì ác nghiệp này để lâu sẽ càng ngày càng tạo ra nhiều kết quả tiêu cực nên cần tịnh hóa càng sớm càng tốt.
Ví dụ, ta vừa đập chết một con muỗi, lỡ đã giết chết con muỗi thì đâu thể làm con muỗi sống lại, chuyện ta có thể làm lúc này là tịnh hóa hành động xấu của mình. Nếu ta nghĩ đến việc cầu nguyện cho con muỗi được tái sinh lên các cõi lành, hoặc vãng sanh lên tịnh độ thì điều đó rất tốt vì cầu nguyện cho một chúng sinh mình lỡ làm hại. Tuy nhiên, ác nghiệp đã phạm phải sẽ không mất đi và sẽ cho kết quả đau khổ ở tương lai. Vậy làm sao bảo vệ bản thân không phải gánh chịu nhiều đau khổ ở tương lai? 4 năng lực tịnh hóa nói trên sẽ bảo vệ bản thân mình khỏi những kết quả đau khổ ở tương lai. Phương pháp sám hối nào không có đầy đủ 4 yếu tố này thì không đủ năng lực để thanh lọc ác nghiệp.
Năng lực thứ nhất là năng lực từ bỏ.
Năng lực từ bỏ có nghĩa là ta cần phải thấy hối hận vì đã làm một việc xấu.
Đầu tiên, cần phải nhận biết việc mình làm là việc xấu. Nếu không cảm thấy đó là việc xấu thì ta sẽ không bao giờ biết hối hận. Ví dụ, ta nói một lời nói dối và cảm thấy rất vui, thỏa mãn thì sẽ rất khó cảm thấy hối lỗi vì việc xấu đó. Nói bốc phét, thổi phồng mọi việc lên cũng là nói dối. Trong lúc nói bốc phét với người khác, ta cảm thấy rất thỏa mãn nên sẽ không cảm thấy hối hận vì chuyện đó.
Có 3 người phụ nữ đi trên cùng một đoàn tàu. Người phụ nữ đầu tiên mang trên cổ một chiếc vòng bạc. Người phụ nữ này bóc phét với 2 người bạn kia rằng cô ta bị dị ứng bạc nên sau đó đã tháo chiếc vòng cổ bạc, ném ra khỏi cửa sổ đoàn tàu. Người phụ nữ thứ 2 đeo một chiếc vòng cổ bằng vàng. Cô này cũng nói rằng “Tôi rất dị ứng với vàng” nên tháo vòng cổ ra và ném ra khỏi cửa sổ. Đến lượt người phụ nữ thứ 3, người này vừa mới nói “Tôi bị dị ứng với…” Chưa kịp nói hết câu thì người đàn ông ngồi sát bên bất ngờ bật ngửa ra té xuống sàn tàu và bất tỉnh. 3 cô gái này chạy đến đỡ anh ta dậy hỏi han và đem nước cho anh ta uống. Lúc này người đàn ông tỉnh lại và nói rằng “Tôi bị dị ứng với mấy người hay bốc phét”.
Đôi lúc trong cuộc nói chuyện với bạn bè, chúng ta nói quá chuyện mình đã làm. Ví dụ, ta làm từ thiện chỉ có 10 đô thôi, nhưng lại nói thành 20 đô. Ta nghĩ là vô hại nhưng đó là lời nói dối vì đang cố lừa người khác tin vào việc mình không có làm. Trong lúc ta đang say sưa hào hứng với câu chuyện đó thì làm sao có tâm hối hận được. Cho nên điều đầu tiên là cần phải hối hận về lỗi lầm đã phạm. Ta phải xem bản thân có đôi lúc rơi vào tình huống đó hay không.
Thầy phát hiện ra sống càng nhiều tuổi thì khả năng nói bốc phét của mình cũng tăng theo tuổi tác. Thầy nói rằng ở Tây Tạng có câu nói thế này: Một người đàn ông giết được một con sói thì khi về làng, anh ta nói với dân làng rằng mình đã giết một con hổ và đánh bất tỉnh một con gấu. Thầy giải thích thêm rằng theo truyền thống Tây Tạng ngày xưa, người dân sống bằng chăn nuôi du mục. Mỗi lần gặp sói, sói tấn công gia súc mà họ chăn nuôi nên sói là một phiền toái đối với cuộc sống người dân.
