Lamrim 2023
TUẦN 107 - NGÀY 15/10/2025
CHỦ ĐỀ: THIỀN CHỈ
(Tôn sư Khangser Rinpoche hướng dẫn)
Tuần này là giai đoạn cuối cùng của 3 tháng an cư kiết hạ của chư Tăng. Sau khi hoàn tất thời gian an cư kiết hạ, Thầy sẽ có một vài ngày nghỉ.
Trong buổi học hôm nay Thầy sẽ hướng dẫn thêm về thiền chỉ. Hiện tại chúng ta đang thực hành thiền chỉ. Bây giờ chúng ta hãy nỗ lực thiền mà không bị phân tâm trong ít nhất 3 phút. Hãy đặt mục tiêu ít nhất không bị phân tâm trong 3 phút.
Hôm nay Thầy có nhiều buổi họp. Thầy phải tham gia phiên thảo luận với các nhà khoa học, rồi quay trở về Tu viện Gyuto, đi tới đi lui nhiều nơi trong cùng một ngày nên mất rất nhiều thời gian. Tu viện Gyuto cũng đang tổ chức khảo thí đối với chư Tăng và Thầy phải tham dự buổi kiểm tra đó. Tu viện Gyuto đang diễn ra đợt kiểm tra liên tục trong 3 ngày nên có lẽ hôm nay Thầy cũng sẽ kiểm tra đạo tràng của mình.
Thầy hỏi rằng trong số chúng ta có bao nhiêu người thực hành thiền chỉ mà không bị phân tâm trong 2 phút. Nếu không bị phân tâm trong 2 phút thì ta đã hoàn tất giai đoạn thứ 2. Nếu kéo dài được 3 phút mà không bị phân tâm thì ta đã hoàn tất được giai đoạn thứ 3. Ở thời điểm này, nếu ta thiền được ít nhất 2 phút mà không bị phân tâm, đó là một tín hiệu rất tích cực.
Khi có thể tập trung vào đối tượng thiền liên tục trong 2 phút thì về lý thuyết, chúng ta đã đạt đến giai đoạn thứ 2. Nếu tập trung được 3 phút, điều đó rất tốt. Tuy nhiên, một điều khác cũng quan trọng không kém là trong suốt thời thiền, ta phải đủ tỉnh giác để phát hiện được ngay lập tức khi nào mình bị phân tâm. Nếu không có khả năng tỉnh giác, ta có thể cho rằng mình hoàn toàn tập trung được trong hơn 2 phút đó. Nghĩa là trên thực tế, ta không phát hiện được mình bị phân tâm trong suốt thời thiền nên cứ nghĩ là mình đang tập trung.
Trong các buổi học trước, Thầy đã hướng dẫn chúng ta đến cuối tiến trình thiền chỉ mình sẽ có trải nghiệm như thế nào… Hôm nay Thầy sẽ đi sâu hơn vào thiền chỉ.
Nếu không có gì bất tiện, chúng ta hãy bật video lên. Khi chúng ta bật video lên, Thầy cảm thấy giống như đang được xem phim.
Trong quá trình thiền chỉ, khi đối tượng thiền trở nên không còn rõ ràng nữa, chúng ta cần phải áp dụng một kỹ thuật như sau. Giả sử ta chọn Đức Phật làm đối tượng thiền của mình, khi hình ảnh Đức Phật trở nên mờ, không còn rõ ràng trước tâm mình, ta hãy áp dụng một kỹ thuật là quán tưởng từ thân của Đức Phật phóng ra hào quang, tức hình ảnh của Đức Phật trước tâm mình phóng ra hào quang. Khi nghĩ như thế sẽ giúp ta lấy lại được sự rõ nét của đối tượng thiền. Kỹ thuật này tuy hiệu quả nhưng chúng ta cũng không nên lạm dụng nó.
Khi đối tượng thiền trước tâm không còn rõ nét nữa, ta có thể áp dụng kỹ thuật thứ 2 là điều chỉnh thu nhỏ đối tượng thiền, nhỏ kiểu như ký tự A. Nghĩa là ta chỉ tập trung vào gương mặt hay đôi mắt của Đức Phật, chẳng hạn, thì sẽ giúp tâm lấy lại sự rõ nét của đối tượng thiền.
Nếu trong thời thiền, ta phát hiện ra tâm hoàn toàn bị tán loạn, trạo cử cứ liên tục phát sinh thì hãy tạm ngừng thiền rồi tụng một tràng hạt câu chú nào đó, sau đó quay lại thiền tiếp. Khi đó, thời thiền sẽ dễ dàng hơn rất nhiều.
Ở giai đoạn này, chúng ta hãy nỗ lực thực hành thiền chỉ và đặt mục tiêu đạt đến giai đoạn thứ 3, tức là không bị phân tâm trong suốt 3 phút. Thiền liên tục 3 phút mà không bị phân tâm nên là mục tiêu thấp nhất đặt ra cho bản thân. Học trò nào khẳng định được mình không bị mất tập trung, không bị trạo cử trong vòng 3 phút thì Thầy sẽ tặng quà cho người đó. Nhưng hiện tại đừng thắc mắc món quà đó là gì.
Mục tiêu này vô cùng quan trọng. Chúng ta phải nỗ lực đạt đến ít nhất 3 phút không bị phân tâm. Lưu ý, ta không nên chọn hơi thở làm đối tượng thiền. Bởi vì thiền hơi thở quá dễ mà hãy chọn Đức Phật làm đối tượng thiền.
Khi nào chúng ta hoàn tất được giai đoạn thứ 3 thì báo với Thầy, Thầy sẽ hướng dẫn tiếp. Khi Thầy biết có những ai trong đạo tràng đến được giai đoạn thứ 3, Thầy sẽ trao quà cho người đó. Nhưng đừng kỳ vọng món quà đó sẽ lớn. Thầy sẽ trao món quà nhỏ nhưng cũng không quá nhỏ.
Trong các buổi học trước, Thầy đã hướng dẫn thiền chỉ thông qua bức ảnh có con voi và con khỉ (bức ảnh về 9 giai đoạn của thiền chỉ) và Thầy đã giải thích đến con voi thứ 3. Thầy biết tên con voi trong rất nhiều ngôn ngữ, bởi vì cứ dạy hết nơi này đến nơi khác, mỗi lần dạy đến thiền chỉ là phải nhắc đến con voi (Rinpoche cười).
Nhìn vào bức ảnh này, cần phải hiểu rằng trong giai đoạn thứ 4 và thứ 5, ta không cần dùng thời gian để đo đếm tiến độ của mình nữa. Bởi vì kể từ giai đoạn thứ 4 hoặc thứ 5, không những ta phải quan tâm đến hôn trầm và trạo cử, mà còn phải để ý phát hiện được hôn trầm vi tế và trạo cử vi tế. Trạo cử vi tế xuất hiện khi chỉ một phần nhỏ của tâm bị mất tập trung, còn phần lớn của tâm vẫn đang tập trung. Chúng ta phải phát hiện được trạo cử vi tế từ giai đoạn thứ 4 trở về sau.
Thầy nhắc lại, từ giai đoạn thứ 4 trở về sau, chướng ngại vi tế trở nên quan trọng và chúng ta cần phải phát hiện loại chướng ngại này. Hôn trầm và trạo cử là chướng ngại khó vượt qua. Cách duy nhất để vượt qua hôn trầm vi tế là phải đẩy định lực của mình lên mức cao nhất, tức phải nỗ lực tập trung hoàn toàn vào đối tượng thiền. Trong 3 giai đoạn đầu, ta chỉ đếm bằng thời gian và phải làm việc với trạo cử thô, chứ không quan tâm đến trạo cử vi tế vì ở các giai đoạn đó, trạo cử vi tế chưa xuất hiện. Mục tiêu đặt ra ở thời điểm này là ít nhất phải tập trung được trong 2 phút mà không bị phân tâm.
Điều quan trọng cần phải hiểu là ta thực hành thiền chỉ để có được định lực càng vững. Nhờ định lực vững chắc, hiệu quả của việc thiền quán về Bổn tôn, ví dụ như thiền quán về Ngài Quan Thế Âm, sẽ càng mạnh mẽ.
Tuần này, chúng ta nhất định phải nỗ lực đạt được 2 phút mà không bị phân tâm. Vào buổi học tiếp theo, Thầy sẽ hỏi những ai trong số chúng ta đã đạt đến 2 phút, những ai đạt đến 3 phút. Mục tiêu tối thiểu trong tuần này là trong 2 phút đó ta chỉ cần không bị trạo cử thô, chứ không cần để ý đến chướng ngại vi tế. Ta phải nỗ lực tập trung được 2 phút trong tuần này.
Thầy biết có nhiều học trò không thực hành ở nhà. Thầy vẫn luôn nói rằng nếu học trò không thực hành thì cũng là điều tốt. Bởi vì không thực hành, không tiến bộ, chúng ta vẫn cần Thầy hướng dẫn. Nếu học trò nào cũng thực hành tinh tấn, cũng đạt được các chứng ngộ thì dần dần sẽ không cần Thầy nữa và Thầy sẽ mất việc (Rinpoche cười).
Thầy thật sự mong sẽ có học trò Dipkar đạt được chứng ngộ. Riêng Thầy không vội đạt đến quả giác ngộ. Thầy chờ đến khi tất cả các học trò giác ngộ hết thì lúc đó Thầy giác ngộ cũng không muộn. Đó chính là lời khẩn cầu của Thầy lên Đức Phật khi Thầy đến Bồ Đề Đạo Tràng. Thầy cầu nguyện với Đức Phật hãy hộ trì cho tất cả học trò của Dipkar đạt được giác ngộ trước Thầy. Chúng ta biết rằng bây giờ Thầy không có vội giác ngộ, cho nên đừng có nương theo Thầy mà trì hoãn thực hành hay lười biếng. Chúng ta phải nỗ lực thực hành. Khi thực hành theo kinh điển, chúng ta sẽ đạt được một số thành tựu nhỏ ban đầu, ví dụ như khai triển được định lực trong vòng 2 phút. Khi đó, chúng ta sẽ bắt đầu cảm thấy tự tin và có niềm tin rất vững chắc vào giáo lý. Và khi ta có tâm xác tín như thế, tự tin rằng mình có khả năng đạt được điều này điều kia thì phần còn lại của chặng đường trở nên vô cùng dễ dàng.
Bởi vì Thầy đã phát nguyện giác ngộ sau học trò mà bây giờ học trò không chịu giác ngộ thì làm sao Thầy giác ngộ? Chúng ta không chịu giác ngộ thì sẽ cản đường giác ngộ của Thầy (Rinpoche cười).
Chúng ta đã khai triển được định lực trong thiền chỉ thành công thì các thực hành khác trở nên vô cùng dễ dàng. Khi có thời gian thực hành pháp, chúng ta thường bị lôi cuốn vào những thực hành rất dễ dàng như tụng kinh, trì chú v.v… Chúng ta bị cuốn vào những thực hành đó là bởi vì nó quá dễ, không cần phải nỗ lực gì cả. Thực hành những điều quá dễ dàng, không cần nỗ lực thì sẽ không dẫn chúng ta đi đến đâu. Phần còn lại của buổi học hôm nay Thầy sẽ tụng kinh.
Thầy đọc tin tức và biết rằng ở Việt Nam có một tỉnh ở phía Bắc hoàn toàn bị mất điện trên diện rộng nên Thầy sẽ tụng kinh để cầu nguyện cho tình hình ở nơi đó được cải thiện. Đây là thời tụng kinh cầu an nên chúng ta có thể ghi tên người thân, bạn bè v.v… đang bị bệnh vào ô chát của lớp học để Thầy đọc tên và cầu an. Thầy cũng cầu nguyện cho những ai bị bệnh được gửi thông tin qua Hotline của Dipkar. Chúng ta hãy cùng tụng kinh.
Trong lúc Thầy tụng kinh Bát Nhã, chúng ta hãy tụng chú ở trong tâm, chứ không tụng thành tiếng và cầu nguyện cho tình hình ở những nơi bị thiên tai, bị mất điện… được cải thiện và những người dân ở nơi đó vượt qua mọi chướng ngại. Nếu muốn hồi hướng, cầu an cho bất cứ ai, chúng ta ghi tên người đó vào ô chát của lớp học. Bây giờ Thầy sẽ bắt đầu tụng kinh Bát Nhã và hồi hướng cho người dân ở tỉnh Thái Nguyên.
(Rinpoche tụng kinh Bát Nhã)
Trong buổi học hôm trước, Thầy có chia sẻ bức ảnh pho tượng Phật, chúng ta hãy giữ bức ảnh đó để làm đối tượng thiền. Trong các thời tụng kinh của Thầy, Thầy sẽ hồi hướng khi chúng ta chọn bức ảnh pho tượng Phật đó làm đối tượng thiền, sẽ giúp chúng ta tiến bộ nhanh trong quá trình thực hành. Trong quá trình thực hành thiền, nếu gặp chướng ngại khó vượt qua thì chúng ta hãy ngừng thiền, chuyển sang tụng kinh cầu nguyện. Khi tâm trở nên bình lặng trở lại, hãy quay lại thiền tiếp.
Mục tiêu ở đây là phải thấy được sự tiến bộ trong định lực của mình từ ngày này qua ngày khác. Mục tiêu ban đầu của tuần này là không bị phân tâm trong vòng 2 phút. Nếu đã đạt được 2 phút, chúng ta hãy tăng lên 3 phút.
Bây giờ chúng ta hãy dành vài phút thiền trên lớp và trong lúc thiền theo các bước Thầy hướng dẫn, Thầy sẽ tụng kinh. Tất cả chúng ta đã có bức ảnh pho tượng Phật. Bây giờ hãy thiền quán về pho tượng Phật.
Trong thời gian thiền, chúng ta có thể tiếp tục gửi tên những người cần cầu an. Chúng ta hãy thiền về hình ảnh Đức Phật và Thầy sẽ tiếp tục tụng kinh.
(Rinpoche tụng kinh)
Thầy hỏi rằng chúng ta có thực sự thiền không hay chỉ ngồi nhắm mắt lại và không có làm gì hết? Chúng ta phải thực sự thiền đúng, nếu không thì có bỏ thời gian ngồi nhắm mắt hoài cũng không đến được giai đoạn thứ 2. Mục tiêu của phần thực hành trong tuần này là phải đến được giai đoạn thứ 2 và nếu được thì nỗ lực đạt giai đoạn thứ 3.
Ngay lúc này chúng ta vừa thiền vừa nghe giọng Thầy đọc kinh thì có thể sẽ cảm thấy hơi khó tập trung. Nhưng khi ở nhà, trong không gian yên tĩnh, chúng ta sẽ thiền tốt hơn. Khi gặp chướng ngại trong thiền, hãy kiên trì, nỗ lực vượt qua.
Thầy phải nhắc đi nhắc lại hoài, bởi vì nếu Thầy không nhắc, Thầy sẽ không chắc rằng các học trò sau buổi học có thực hành tại nhà hay không. Bởi vì sau buổi học, chúng ta lại bận rộn với những hoạt động thường ngày của mình. Đó là việc tự nhiên. Cho nên, Thầy yêu cầu đạo tràng thực hành ngay trên lớp thì lúc đó Thầy đảm bảo chúng ta có thực hành đôi chút. Chúng ta hãy tiếp tục thiền và Thầy sẽ tiếp tục phần tụng kinh.
(Rinpoche tụng kinh)
Bài tập về nhà trong tuần này là thiền chỉ. Nếu trong tuần tiếp theo, ta tiến hành nhiều thời thiền, mỗi thời từ 2-3 phút và phần lớn các thời thiền ta không bị phân tâm trong suốt 2-3 phút đó thì tuần sau hãy báo cho Thầy biết rằng mình đã thành công. Đó là những gì chúng ta cần làm trong tuần này. Nếu chúng ta đạt được 3 phút thiền liên tục không bị phân tâm thì nhớ nhắc Thầy trao quà cho mình.
