Giải Thoát Trong Lòng Tay
Bài giảng Giải thoát trong lòng tay - Tuần thứ 42 - Ngày 13/10/2013
- Nhân quả và nghiệp
- Nghiệp được ấn định như thế nào
- Tập khí nghiệp
- Sống mạnh mẽ và hạnh phúc
Giải Thoát Trong Lòng Tay
Tôn sư Khangser Rinpoche chú giải
Tuần thứ 42
Như Thị Thất, ngày 13 tháng 10 năm 2013
Hôm nay chúng ta bước sang Ngày thứ 13. Ngày thứ 13 nói về nhân quả. Trước hết, kinh văn nói về việc tận tụy với Tam Bảo, và sau đó nói về nhân quả. Nhân quả là một trong những học thuyết chính yếu của Phật giáo. Khi không biết đâu là hành vi đúng đắn và đâu là hành vi lầm lạc, quý vị sẽ phạm phải nhiều điều sai trái hơn nữa. Chính vì vậy, khi học về nhân quả, điều quan trọng nhất là chúng ta phải cố gắng làm theo và tích lũy nhiều thiện hạnh hơn, và từ bỏ nhiều ác hạnh hơn. Nếu không tuân theo luật nhân quả một cách đúng đắn, quý vị sẽ phạm vào rất nhiều ác hạnh. Do đó, ở điểm này, kinh văn nói về sự khác biệt giữa hành vi đúng đắn và hành vi lầm lạc, và cũng giải thích hành vi sai lầm dẫn đến hệ quả tiêu cực như thế nào. Dù quý vị biết rất nhiều tư tưởng hoặc học thuyết Phật giáo, nhưng nếu không tuân theo luật nhân quả thì quý vị sẽ làm nhiều điều sai trái và tiêu cực. Rất nhiều vị học giả lỗi lạc thậm chí bị đọa địa ngục bởi vì họ không sống thuận theo nhân quả một cách đúng đắn, họ không quan tâm đến việc tránh phạm vào ác hạnh.
Nói chung, điểm này bàn về nguyên nhân và hệ quả của hành động, nguyên nhân và hệ quả của nghiệp. Ở chương này, quý vị sẽ thấy nhân quả của nghiệp. Nói về nhân quả, điều quý vị có thể thấy là mọi hành động đều có một hệ quả. Bây giờ, chúng ta phải phân biệt được 3 loại hành động: thiện hạnh, ác hạnh, và hành động không thiện cũng không ác. Hành động không thiện cũng không ác, ví như quý vị nhìn sự chuyển động của chiếc xe hơi, đó là hành động không thiện cũng không ác. Thậm chí, nếu nhìn vào khởi đầu của vũ trụ như vụ nổ Big Bang, đó là một hành động không thiện cũng không ác.
Nghiệp và hành động đều như nhau, chúng đều mang nghĩa là “hành động.” “Karma” là một từ tiếng Phạn, được dịch nghĩa là “hành động.” Trong tiếng Hindi, chúng ta gọi là “karm.” Khi nói về nghiệp, nó có nghĩa là hành động. Nghiệp có ba loại khác nhau: thiện nghiệp, ác nghiệp, và vô ký nghiệp [không thiện cũng không ác]. Như tôi đã nói, khi vụ nổ Big Bang diễn ra, đó là vô ký nghiệp, hệ quả của nó là khởi đầu của vũ trụ này. Nói chung, phần này của Lamrim chủ yếu nói về thiện nghiệp và ác nghiệp, chỉ nói về nghiệp do con người tạo tác. Trong tất cả mọi pháp hành, điểm quan trọng hơn cả là chúng ta phải hiểu luật nhân quả và nghiệp. Nếu cho rằng mình thực hành Pháp nhưng lại không tuân theo luật nhân quả và nghiệp một cách đúng đắn, thì quý vị sẽ ngày càng rơi vào hướng tiêu cực. Chúng ta có thể thấy vài điểm từ quyển sách:
Có 3 phần là (1) Nghĩ về nhân quả nói chung, (2) Nghĩ về một vài điểm cụ thể [phần này trong Giải thoát trong lòng tay bản Việt ngữ được phiên dịch là Khuyên tạo nhân thù thắng], và (3) Sau khi suy nghĩ về những điều này, hãy thay đổi cách hành xử.
Điểm thứ nhất nói về cách nghiệp được ấn định. Nói chung, khi đã làm điều sai trái, đã phạm ác hạnh, chắc chắn quý vị sẽ nhận kết quả xấu. Khi hành động sai trái, quý vị sẽ không có được kết quả tốt từ hành động sai trái đó. Khi hành động đúng đắn, quý vị sẽ nhận được kết quả tốt đẹp. Khi hành động sai trái, quý vị chỉ có thể nhận lãnh kết quả xấu mà thôi.
Có người hỏi, “Con gà có trước hay quả trứng có trước?” và quý vị phải trả lời. Không một ai có thể trả lời câu hỏi này, con gà hay quả trứng có trước. Quý vị không thể trả lời câu hỏi này vì đây là một nghi vấn sai lầm. Quý vị không thể đưa ra đáp án đúng cho một câu hỏi sai lầm. Tương tự, nếu làm thiện hạnh thì quý vị sẽ không nhận hệ quả tiêu cực, hoặc nếu phạm ác hạnh thì quý vị sẽ không có được kết quả tích cực. Chính vì vậy, nghiệp được ấn định rõ ràng.
Nếu quý vị hỏi những đứa trẻ học lớp 2 hoặc lớp 3, hai cộng hai bằng bao nhiêu, thì quý vị sẽ có câu trả lời. Nếu hỏi nhà bác học Albert Einstein câu hỏi tương tự thì đáp án cũng hoàn toàn giống như vậy. Thậm chí Einstein cũng không thể có lời giải tốt hơn cho câu hỏi đó. Chính vì vậy, đáp án cho câu hỏi “hai cộng hai bằng bao nhiêu” đã được ấn định. Quy luật của nghiệp cũng giống như lời giải trong toán học, chúng được ấn định khá chặt chẽ. Tất cả nghiệp dẫn đến những hệ quả chính xác nào? Chỉ có Đức Phật biết. Chính vì vậy, trước tiên kinh văn nói rằng tất cả nghiệp đều được ấn định, và cách nghiệp được ấn định.
Trong sách có một ví dụ, nếu gieo hạt táo thì quý vị chỉ có thể có cây táo. Nếu gieo hạt xoài thì quý vị chỉ có thể có cây xoài. Nếu gieo hạt táo thì quý vị không thể nào có cây xoài.
Bây giờ có một câu hỏi nảy sinh, nghiệp được ấn định như thế nào? Lấy ví dụ về việc giết côn trùng hoặc một loài thú, chẳng hạn như con bò. Khi giết con bò, quý vị tạo một ác hạnh. Sau khi giết con bò, ác hạnh đó chuyển hóa thành tập khí trong tâm chúng ta. Tập khí sẽ tích tập trong tâm, chúng ta gọi nó là tập khí nghiệp. Sau đó, những tập khí này sẽ mang lại những hệ quả tiêu cực. Do đó, quý vị nên cẩn thận. Khi hành động sai trái, dù có thể hành vi đó không thể nhìn thấy, nhưng nó sẽ chuyển thành tập khí đi vào trong tâm của chúng ta.
Khi quý vị phạm phải một ác hạnh, chắc chắn ác hạnh đó sẽ chuyển thành tập khí trong tâm quý vị. Thậm chí khi chúng ta chết, tâm vẫn tiếp tục duy trì tập khí đó, và nó sẽ được kích hoạt ở đời sau. Chính vì vậy mà đôi khi quý vị đến một nơi mà mình chưa từng đến, quý vị vẫn có cảm giác mình đã đến nơi đó rồi. Đó là do quý vị mang theo tập khí từ đời trước. Khi gặp một ai đó, dù quý vị chưa từng gặp người đó trước đây nhưng vẫn có cảm giác mình đã biết họ rất lâu rồi, do tập khí từ đời trước. Khi một người chết và tái sinh ở đời sau, tâm của họ tiếp tục lưu giữ những tập khí; những tập khí đó khi được kích hoạt sẽ làm cho vài ký ước của đời trước có thể trỗi dậy. Bây giờ, tập khí vận hành ra sao? Mọi hành động đều để lại tập khí trong tâm. Như tôi đã nói, khi chúng ta phạm ác hạnh, giết động vật hoặc tương tự, hành động đó sẽ để lại tập khí trong tâm. Tập khí đó sẽ mang đến hệ quả tiêu cực. Nhiều người kể cho tôi nghe kinh nghiệm của họ. Khi họ ngủ, họ có những giấc mơ lạ mà phần lớn không thể nào giải thích, những điều mà họ chưa từng trải qua. Nếu nhìn theo quan điểm khoa học, Sigmund Freud, một nhà tâm lý học nổi tiếng, luôn cố chứng tỏ giấc mơ là điềm báo về tương lai. Tôi nghĩ ông ấy là một nhà tâm lý học rất nổi tiếng ở thế kỷ 20. Ông đã viết quyển sách có tựa đề “Phân tích giấc mơ.” Ông ấy muốn chỉ ra mọi giấc mơ là điềm báo về tương lai. Đối với Phật giáo, không phải mọi giấc mơ đều là điềm báo. Một vài giấc mơ do tập khí đến từ rất nhiều đời trước. Những tập khí này được kích hoạt, khiến cho chúng ta thấy những điều lạ lùng mà không thể nào giải thích. Theo quan điểm Phật giáo thì có rất nhiều loại, một vài giấc mơ là hiệu ứng đến từ những đời trước, vài giấc mơ là điềm báo tương lai, vài giấc mơ chỉ là giấc mơ bình thường mà thôi.
Bây giờ có một câu hỏi, “Nghiệp được ấn định như thế nào?” Khi nhìn vào một vài nghiệp, ví dụ như giết động vật, đó là một ác hạnh. Hệ quả của hành động đó giống như một sự phản ứng. Khi quý vị nói mình đang tịnh hóa ác nghiệp, điều đó có nghĩa là quý vị đang tịnh hóa tập khí của ác nghiệp, tập khí của ác hạnh. Mọi hành động đều có phản ứng trở lại, điều đó rất khoa học. Tương tự, bản thân ác hạnh chính là một hành động, và nó kéo theo một phản ứng ngược lại; và phản ứng đó chúng ta gọi là nghiệp báo. Quý vị có thể đọc sách, trong đó đưa ra ví dụ nghiệp được ấn định như thế nào.
Ví dụ kể chuyện một tu sĩ có chất giọng rất hay nhưng gương mặt lại rất xấu xí. Đức Phật đã nói tu sĩ đó có giọng nói ngọt ngào vì trong quá khứ ông ta đã cúng dường chuông cho chùa. Tuy nhiên, gương mặt của ông rất xấu xí vì ông đã hủy hoại tháp Phật. Quý vị có thể thấy rất rõ trong ví dụ này, vì hành động hủy hoại tháp mà ông ta phải mang một gương mặt rất xấu; và nhờ cúng dường chuông cho chùa mà ông ta có được giọng nói ngọt ngào. Tôi nghĩ câu chuyện này được nhắc đến trong Giải thoát trong lòng tay. Dù vị tu sĩ đó có gương mặt xấu, nhưng tôi cảm thấy ông ta cũng có thể phẫu thuật thẩm mỹ [Rinpoche cười]. Tôi nghĩ thời Đức Phật không có phẫu thuật thẩm mỹ, nên vì hủy hoại tháp mà ông ta phải mang gương mặt rất xấu. Đây là một mẫu chuyện cho thấy nghiệp được ấn định như thế nào.
Nói chung, nghiệp được ấn định. Ác hạnh không thể mang đến hệ quả tích cực, và thiện hạnh không thể mang đến hệ quả tiêu cực. Đôi khi, chúng ta làm rất nhiều thiện hạnh, nhưng vẫn không thấy kết quả tích cực. Có rất nhiều hệ quả tích cực đến trong cuộc sống của chúng ta, nhưng chúng ta không thấy chúng. Đôi khi, những gì chúng ta nhìn thấy lại không có thực. Có lúc chúng hiện hữu trong thực tế nhưng chúng ta lại không thấy. Chính vì vậy, khi làm thiện hạnh, hệ quả tích cực đang đến nhưng chúng ta không thể nhìn thấy chúng, vì chúng ta không có khả năng nhìn nhận theo chiều hướng tích cực.
Những gì chúng ta nhìn thấy đôi khi lại không thực sự hiện hữu ở đó. Có lúc, chúng hiện hữu nhưng ta lại không thấy. Vì vậy, đôi khi chúng ta làm rất nhiều thiện hạnh và thiện nghiệp nhưng không thấy kết quả tích cực; bởi hệ quả tích cực có thể vẫn hiện diện nhưng chúng ta không thể nhìn thấy chúng.
Tôi sẽ cho một ví dụ. Có lẽ hai hoặc ba ngày trước, tôi du hành về một miền đồng quê. Ở đó có một thảo nguyên rộng lớn và tôi nói tài xế dừng xe lại để tôi đi bộ. Phía đằng xa tôi thấy một quả núi. Khi nhìn, tôi nghĩ là quả núi đó ở rất xa. Khi đi bộ được một chút, chúng tôi thấy khoảng 10 đến 15 con ngựa trắng. Một con trong số đó có sẵn dây cương. Học trò của tôi và tôi cố đuổi theo để bắt con ngựa đó. Thế là bầy ngựa chạy, và chúng tôi đuổi theo bầy ngựa. Một lúc sau, chúng tôi đã đến gần quả núi. Bầy ngựa đã vượt qua núi và chúng tôi không thể đuổi kịp chúng; tuy nhiên, khi nhận ra thì chúng tôi đã ở ngay trước núi. Tôi đã hoàn toàn kinh ngạc vì quả núi gần mình đến như vậy. Sau khi chạy gần 10 phút, chúng tôi đã đến gần quả núi đó. Đôi khi, những hệ quả tích cực, những điều tích cực đến trong cuộc sống nhưng chúng ta không thể nhìn nhận chúng một cách tích cực, chúng ta nhìn chúng theo chiều hướng tiêu cực nhiều hơn. Chính vì vậy, nhiều lúc chúng ta cảm thấy mình chẳng gặt hái được kết quả tích cực nào khi hành thiện hạnh. Do đó, lúc nào tôi cũng cảm thấy mọi sự việc xảy đến trong cuộc đời tôi đều tốt đẹp và tích cực, bởi tôi nhìn nhận chúng một cách khác biệt. Tôi luôn cảm nhận mọi điều xảy ra trong cuộc đời tôi, tất cả chúng đều tích cực và tốt đẹp. Thiện hạnh sẽ mang lại hệ quả tích cực; và điều quan trọng nhất là khi những điều tích cực đến trong cuộc sống, chúng ta phải nhìn nhận chúng một cách đúng đắn. Nếu chúng ta không có khả năng nhìn nhận một cách tích cực thì cho dù có rất nhiều điều tốt đẹp đến với cuộc sống của mình, chúng ta cũng không thể nhận ra bất cứ giá trị tốt đẹp nào.
Cuộc sống là như vậy. Có lúc sự việc tốt đẹp diễn ra. Những lúc khác, những điều tiêu cực và nỗi thống khổ sẽ đến. Đôi khi, những điều không mong muốn lại đến trong cuộc sống của chúng ta. Điều quan trọng nhất làm thế nào để nhìn nhận chúng một cách tích cực. Nếu có thể nhìn nhận chúng một cách rất tích cực thì thậm chí khi hoàn cảnh thống khổ hay những điều tồi tệ xảy đến, chúng ta cũng không quá đau khổ. Chính vì vậy, tôi luôn nói, “Sống mạnh mẽ và hạnh phúc.” Khi tôi nói “Sống mạnh mẽ và hạnh phúc” thì có một học trò người Mông Cổ đã nói với tôi một điều. Anh ta nói đã nghe giảng Phật pháp vài lần và những bài giảng đó đều nói một cách tiêu cực: “Không được uống rượu! Không được làm chuyện này! Không được làm chuyện kia.” Rinpoche, Ngài là vị thầy duy nhất nói điều tích cực, hãy hạnh phúc và mạnh mẽ.” Ý của tôi là việc nhìn nhận theo hướng tích cực là điều rất quan trọng, khi đó quý vị có thể cảm nhận được giá trị của rất nhiều điều diễn ra trong cuộc sống. Lần này ở Đài Loan, tôi nói mọi người đều đã biết câu thần chú của tôi. Tôi sẽ thêm một câu nữa, đó là “Cuộc đời rất ngắn ngủi. Sống mạnh mẽ và hạnh phúc.” Tối hôm qua, sau khi chụp ảnh, một học trò gọi cho tôi và nói rằng người thân của anh ta gặp tai nạn, và đang trải qua thời khắc then chốt, hoặc là chết hoặc là hồi phục. Anh ta muốn tôi tiến hành puja khẩn cấp. Cuộc đời là vậy; rất khó nói chúng ta sẽ sống được bao lâu. Một mặt thì đời sống rất dài, mặt khác thì nó rất ngắn ngủi. Mỗi khi cảm thấy khó khăn trong cuộc sống, quý vị hãy nghĩ rằng mình cần phải sống mạnh mẽ. Điều quan trọng là quý vị đã phạm rất nhiều ác hạnh trong những đời trước, và hệ quả là chúng ta phải đối mặt rất nhiều điều không hay trong đời này. Chúng ta cần phải có sự chuẩn bị để đương đầu với những hệ quả tiêu cực. Đó là một điều chúng ta cần, phải sống thật mạnh mẽ. Điều thứ hai, chúng ta không được phạm vào ác hạnh nữa, bởi chúng sẽ khiến ta đau khổ trong tương lai.
Cảm ơn tất cả quý vị!
*Ban Biên Tập Dipkar Việt Nam dịch và hiệu đính lần thứ nhất @ 23/01/2015.
