Lamrim 2025
TUẦN 14 – NGÀY 09/08/2025
CHỦ ĐỀ: 6 NGHI LỄ CHUẨN BỊ (tiếp theo)
(Tôn sư Khangser Rinpoche hướng dẫn)
1/ Lau nhà sạch sẽ và bày biện những biểu tượng thân, khẩu, ý giác ngộ của Phật
2/ Kiếm đồ cúng dường hợp pháp và bày biện đẹp mắt
3/ Ngồi theo thế (gồm 8 sắc thái) của Phật Tỳ-lô-giá-na
Thầy sẽ tiếp tục giảng phần thứ 3 trong 6 nghi lễ chuẩn bị: Ngồi theo thế (gồm 8 sắc thái) của Phật Tỳ-lô-giá- na (trang 230, quyển 1 Giải Thoát Trong Lòng Tay).
Ở đây hướng dẫn chúng ta khi thiền, nên ngồi theo tư thế của Phật Tỳ-lô-giá-na. Nếu buổi sáng, ta có thể dành ra vài phút ngồi thiền theo tư thế của Phật Tỳ-lô-giá-na thì rất tốt. Nếu không ngồi thiền được vào buổi sáng thì bất cứ lúc nào trong ngày, hãy dành 5 phút ngồi thiền. Mục đích của thiền là giúp tâm điềm tĩnh hơn, dễ tập trung hơn, không có nhiều tạp niệm.
Đầu tiên, nói về tư thế ngồi của Phật Tỳ-lô-giá-na (trang 231, quyển 1). Ta có thể ngồi xếp bằng hay ngồi trên ghế. Có nhiều kiểu ngồi xếp bằng như ngồi kiết già, bán già. Khi ngồi thiền, điều quan trọng là luôn giữ lưng thẳng, vai thẳng, nếu cảm thấy mỏi thì có thể thả lỏng vai một tí rồi ngồi thẳng trở lại. Đầu nhìn thẳng để cho cổ được thẳng. Lòng bàn tay phải ngửa và đặt trên lòng bàn tay trái, 2 đầu ngón cái khẽ chạm vào nhau, 2 tay để thoải mái trên chân. Cong lưỡi để đầu lưỡi chạm lên hàm trên. Đó là tư thế ngồi thiền.
Ở trong tư thế này, chúng ta cần phải thiền như thế nào. Đầu tiên, thiền tập trung vào hơi thở. Hít vào, thở ra thì đếm 1. Hít vào, thở ra thì đếm 2. Cứ như vậy đếm đến 10 hoặc 21. Thực hành đếm hơi thở từ 3-5 phút mỗi ngày trong tuần này. Đó là điểm thứ nhất.
Điểm thứ 2 là trong lúc tâm trạng đang căng thẳng, lo âu hay buồn phiền thì đừng nghĩ đến những chuyện không vui, thay vào đó tập trung vào hơi thở và đếm hơi thở. Như vậy, dần dần tâm sẽ điềm tĩnh trở lại.
Hãy nhắm mắt trong lúc thiền. Vì mở mắt khi thiền thì sẽ dễ bị phân tâm. Trong những bước đầu, hãy nhắm mắt khi ngồi thiền để giúp ta dễ tập trung hơn.
Chúng ta có thể thiền theo cách thứ 2: khi hít vào, hãy tự nhắc bản thân rằng “tôi đang hít vào”. Khi thở ra, hãy tự nhắc bản thân rằng “tôi đang thở ra”. Cứ liên tục nhắc nhở bản thân rằng “tôi đang hít vào”, “tôi đang thở ra”. Cách thiền này sẽ giúp ta làm quen với việc sống trong hiện tại. Bởi vì thời điểm hiện tại của mình là đang tập trung vào hơi thở. Khi hít vào thì nhắc bản thân rằng “tôi đang hít vào”, khi thở ra thì nhắc bản thân rằng “tôi đang thở ra”. Cách thiền này giúp cho tâm trí của mình sống trong giây phút hiện tại tốt hơn.
Khi đi ra đường, chúng ta có thể thiền theo cách thứ 2 này. Ví dụ, nếu nhìn thấy chiếc xe ô tô màu đỏ, hãy nhắc bản thân rằng “tôi đang thấy chiếc ô tô màu đỏ”. Nếu nhìn thấy bông hoa trắng, hãy nhắc bản thân rằng “tôi đang nhìn thấy bông hoa trắng”. Cách thiền này sẽ giúp ta dễ dàng nhận biết được những gì đang xảy ra trước mắt mình.
Hiện tại, Thầy đang ở Đài Loan, thời tiết ở Đài Loan bây giờ khá nóng. Lần trước Thầy ở bên Mỹ nên Thầy phải dậy rất sớm để lên lớp. Còn bây giờ, Thầy đang ở Đài Loan nên Thầy không phải dậy sớm để dạy học vì giờ Đài Loan đi trước giờ Việt Nam.
Vấn đề lớn nhất của tâm là tâm không thể sống trong giây phút hiện tại, mà cứ nghĩ quá nhiều về quá khứ, về tương lai. Người ta hay nói rằng nếu bạn đang buồn có nghĩa là bạn đang nghĩ đến những chuyện trong quá khứ, khi bạn đang lo âu nghĩa là bạn đang nghĩ nhiều về tương lai, lúc bạn đang cảm thấy an vui nghĩa là bạn đang sống trong hiện tại. Ta có thể kiểm chứng điều này với bản thân mình. Những lúc nào ta cảm thấy buồn là ta đang nghĩ nhiều về những chuyện quá khứ, còn lúc trong tâm trạng lo âu là ta đang suy tính nhiều về những chuyện tương lai. Bình thường ta hay bị cuốn theo những dòng suy nghĩ đó. Ta không biết làm cách nào để thôi không nghĩ đến chuyện quá khứ, không nghĩ về tương lai. Thực ra ta hoàn toàn có thể chấm dứt được việc đó. Phương pháp thiền này hướng dẫn chúng ta cách làm sao để không nghĩ quá nhiều về quá khứ, không nghĩ quá nhiều về tương lai, giúp ta chấm dứt được những luồng suy nghĩ không cần thiết đó.
Thầy kể câu chuyện: Có một vị thầy đã 100 tuổi, đang hấp hối trên giường bệnh. Các đệ tử đang ngồi xung quanh chờ vị thầy ấy dặn dò điều cuối cùng trước khi qua đời. Trong số các đệ tử, có một học trò chạy ra chợ mua một cái bánh mà vị thầy thích ăn và cúng dường lên thầy. Vị thầy đang rất yếu nên không ăn được nhiều, chỉ có thể nếm được một ít bánh mà thôi. Lúc này, các đệ tử đang quây quần xung quanh giường bệnh, rất nóng lòng muốn biết thầy dặn dò điều gì lần cuối cùng. Một đệ tử lớn tuổi nhất mới thưa với vị thầy rằng: “Thầy có điều cuối cùng gì muốn dặn dò chúng con hay không?” Lúc đó vị thầy mới chậm rãi nói rằng: “Chiếc bánh rất ngon”. Chỉ vài phút sau nữa thôi, vị thầy sẽ qua đời nhưng vẫn không quan tâm mấy đến chuyện mình sắp chết mà đang tập trung hoàn toàn vào hiện tại, vào cái bánh mà mình đang nếm. Trong khi đó, chúng ta dù chưa có chết mà đã lo lắng quá nhiều.
Chúng ta có thói quen hay nghĩ quá nhiều về những chuyện không cần thiết. Những chuyện đã xảy ra trong quá khứ, ta cứ hay nghĩ đi nghĩ lại, hoặc những chuyện chưa xảy ra ở tương lai, ta cũng hay lo âu, suy nghĩ rất nhiều. Ta phải chấm dứt những suy nghĩ không cần thiết như vậy. Phương pháp thiền này hướng dẫn ta cách sống trong giây phút hiện tại. Khi đang ăn, hãy tự nhắc nhở bản thân rằng “tôi đang ăn”. Khi đang uống nước, hãy tự nhắc nhở rằng “tôi đang uống nước”. Khi đang đi trên đường, hãy tự nhắc bản thân rằng “tôi đang đi trên đường”. Hãy học cách sống trong hiện tại. Thầy không nói rằng chúng ta không được phép suy nghĩ về quá khứ, về tương lai, mà là không nên nghĩ quá mức cần thiết. Hiện tại, chúng ta đang suy nghĩ quá nhiều.
Hãy thực hành như thế trong tuần này. Ta phải thay đổi thói quen, không nên nghĩ về những chuyện quá khứ, vì những chuyện đã xảy ra rồi, cứ nghĩ đi nghĩ lại thì cũng không thay đổi được gì cả. Còn nghĩ về tương lai quá nhiều thì chỉ khiến ta lo âu nhiều thêm.
Hãy thử nhìn lại bản thân 5-10 năm trước để xem những gì ta đã suy nghĩ, lo âu nhiều trong quá khứ có thực sự xảy ra hay không. Thầy tin chắc là 90% những điều mình từng lo âu trong quá khứ tới bây giờ vẫn không có xảy ra.
Ta cũng có thể nghĩ tương tự như vậy. Bây giờ có lo lắng bao nhiêu đi chăng nữa thì 90% những điều đó cũng sẽ không xảy ra ở tương lai. Vậy tại sao ta lại giữ thói quen lo nghĩ nhiều về những chuyện không cần thiết, trong khi việc đó chỉ càng làm mình buồn phiền thêm, chỉ làm lãng phí thời gian mà thôi.
Hãy nhớ rằng càng nghĩ nhiều về quá khứ thì sẽ buồn nhiều, nghĩ nhiều về tương lai thì càng lo âu thêm. Cả 2 trường hợp này đều không có giúp ích gì cho mình cả. Để thoát khỏi 2 trường hợp này, ta cần phải thực hành phương pháp là phải biết nếm cái bánh ngon giống như vị thầy kia, phải biết trải nghiệm giây phút hiện tại của mình. Cho nên, suốt một buổi học ngày hôm nay, chúng ta chỉ cần nhớ một điều chính yếu là “cái bánh rất ngon”.
Hãy nhắc bản thân về những gì đang xảy ra trong hiện tại như “ồ, tôi đang thấy nước”, “tôi đang gặp bạn”, “tôi đang ăn”… Chúng ta hãy thực hành như thế trong tuần này. Đó là điểm thứ nhất.
Điểm thứ 2 là bất cứ khi nào cảm thấy buồn hay lo âu, hãy tập trung vào hơi thở và đếm hơi thở. Nếu thực sự áp dụng phương pháp thiền này thì trong vòng một tuần, ta sẽ giảm được 10% những cảm xúc lo âu, buồn phiền. Nếu ta thực hành và giảm được 10% suy nghĩ tiêu cực trong tâm là một thành công cực kỳ lớn.
Thầy đặt một câu hỏi: Bây giờ chúng ta gửi tiết kiệm ngân hàng thì được lãi suất bao nhiêu? Thầy nghĩ chắc khoảng 4-5%/năm nhưng lãi suất có thể khác nhau tùy vào từng quốc gia. Nếu gửi tiền mà được lãi suất 10% là rất tốt. Cho nên nếu bây giờ, ta đầu tư thời gian, công sức áp dụng thực hành và sau một tuần, ta gặt hái được 10% lợi lạc thì đó cũng là một thành công rất lớn. Vì thế, hãy cố gắng áp dụng thực hành trong tuần này.
Nếu thực hành thiền mà vẫn chưa giảm được các suy nghĩ tiêu cực thì hãy xem lại ta đã nỗ lực đủ chưa và hãy nỗ lực thêm nữa. Hãy áp dụng 2 phần thực hành thiền trong tuần này.
Cần lưu ý là không bao giờ thiền quá 5 phút, thiền liên tục một thời gian dài sẽ tạo cảm giác mỏi mệt và không hiệu quả. Tối đa là thiền 5 phút, tốt nhất là thiền từ 3-5 phút. Khi mệt, hãy nghỉ mệt, sau đó thiền tiếp.
Hãy nhớ rằng chất lượng của thời thiền mới quan trọng, chứ không phải là thời gian, độ dài của thời thiền. Dù thiền chỉ 3 phút mà ta thiền tốt, có trải nghiệm tốt thì đó là một thời thiền chất lượng.
Tuần này hãy thiền từ 3-5 phút, tối đa chỉ 5 phút rồi thư giãn. Sẽ có những ngày bận rộn, ta không thiền được cũng không có gì đáng ngại. Hôm nay có bỏ lỡ một thời thiền thì ta có thể thiền tiếp vào ngày hôm sau.
Có nhiều học trò hỏi Thầy trong ngày, buổi sáng, trưa, tối, khoảng thời gian nào là tốt nhất để thiền? Thầy hay trả lời rằng: “Lúc nào chịu ngồi xuống thiền là thời gian tốt nhất”. Có điều lúc đang lái xe thì đừng thiền. Lái xe không phải là thời gian tốt để thiền. Thậm chí đang lúc uống rượu bia, ta vẫn thiền được. Lúc đang uống rượu, hãy tự nhắc bản thân rằng “tôi đang uống rượu, tôi đang làm hại gan của mình”. Khi đang hút thuốc lá, hãy tự nhắc bản thân “tôi đang hút thuốc lá”.
Đối với những người uống rượu hay hút thuốc, dù bây giờ Thầy có bảo đừng hút thuốc, uống rượu thì người ta cũng không có nghe, cũng không thay đổi chỉ vì lời nói của Thầy. Nhưng trong lúc đang uống rượu, hút thuốc, ta có thể thiền. Bình thường người say xỉn không biết mình uống bao nhiêu ly rượu. Nhưng nhờ thiền, ta có thể tỉnh thức, biết được mình đang uống bao nhiêu ly rượu.
Chúng ta có biết ở nơi nào người ta chỉ nói sự thật? Không phải ở trong chùa, mà là trong quán rượu. Người nào say cũng nói thật cả. Tác dụng tốt của rượu là giúp người ta nói thật (Rinpoche cười). Nhưng chúng ta đừng hiểu nhầm ý Thầy là muốn nói thật thì phải đi uống rượu. Đối với những người hay uống rượu, hút thuốc, Thầy hay nói là lúc uống rượu, hãy thiền, để ý xem mình đang uống bao nhiêu ly rượu. Uống ly thứ nhất thì nhắc bản thân rằng “tôi đang uống ly thứ nhất”. Uống thêm ly thứ 2 thì phải biết rằng “tôi đang uống ly thứ 2”. Uống đến ly thứ 3 thì nhắc bản thân rằng “tôi đang uống ly thứ 3”… Trong một ngày, ta sẽ tự giác biết mình đã uống rượu nhiều bao nhiêu. Chứ nếu Thầy nói hãy ngưng uống rượu, hút thuốc thì chắc chắn sẽ không có ích gì cả.
Hôm nay có một việc rất vui xảy ra. Thầy có nói chuyện với một học trò ở Mông Cổ. Người học trò này nói rằng cô ta rất vui vì vừa mới xin nghỉ việc, cho nên bây giờ cô ta đang sống mạnh mẽ và hạnh phúc (Rinpoche cười).
Trong cuộc sống, rất cần thái độ sống đúng đắn là sống mạnh mẽ và hạnh phúc. Sống mạnh mẽ rất quan trọng. Chúng ta phải biết cách sống mạnh mẽ. Để sống mạnh mẽ, tâm cần phải giữ đúng hướng suy nghĩ tích cực. Thiền sẽ giúp ta giữ tâm mình ở hướng đúng đắn.
Tuần này chúng ta có thể thực hành 10-15 phút mỗi ngày và chia nhỏ mỗi thời thiền từ 3-5 phút.
Thông thường trong các buổi học, Thầy hay cho bài tập về nhà, nhưng Thầy biết đa phần chúng ta sẽ không thực hành. Tuy nhiên, Thầy vẫn khuyến khích chúng ta cố gắng thực hành. Nếu Thầy bảo lớp mình tụng chú thì chắc mọi người sẽ siêng năng hơn, vì tụng chú sẽ dễ hơn. Chuyện tụng chú rất dễ, nhưng dù tụng cả 100.000 lần thì tâm trí mình vẫn y hệt, không có gì thay đổi cả. Thực hành thiền để giảm suy nghĩ tiêu cực trong tâm khó hơn rất nhiều so với chuyện tụng chú. Tuy nhiên, nếu áp dụng các phương pháp thiền này, chúng ta sẽ thấy được hiệu quả.
Khi phát tâm tìm đến đạo Phật thì ta đã có động cơ muốn thay đổi bản thân trở nên tốt hơn. Cho nên, khi học các phương pháp thiền, hãy nỗ lực áp dụng. Ta tập thể dục để thân thể cường tráng, khỏe mạnh thì tương tự như vậy, các phương pháp thiền giúp cho tâm trí được khỏe mạnh.
Nếu ta không nỗ lực rèn luyện tâm thì sẽ không thể nào ngăn cản được các dòng suy nghĩ không cần thiết cứ liên tục phát sinh trong tâm. Lúc đó tâm sẽ ngày càng mệt mỏi. Khi mệt mỏi thì ta dễ bị căng thẳng, dễ nổi giận, dễ lo âu… Đó là các dấu hiệu cho thấy tâm đang yếu đi.
Chúng ta hãy thử áp dụng phương pháp thiền này trong một tuần để xem có giúp bản thân giảm được suy nghĩ tiêu cực hay không. Nếu cảm thấy phương pháp này thực sự giúp ích cho bản thân thì hãy chia sẻ với người khác, chẳng hạn qua mạng xã hội như Instagram, Facebook v.v… vì sẽ đem lại lợi ích cho họ. Đây là điều quan trọng. Còn nếu cảm thấy phương pháp đó không giúp ích cho mình thì không cần phải chia sẻ vì một khi đã không giúp ích cho mình thì cũng sẽ không giúp được gì cho người khác. Nếu có công hiệu thì hãy chia sẻ cho người khác. Đó là những gì ta cần phải làm.
Nếu trong một ngày, ta quá bận rộn, không có thời gian ngồi thiền liên tục thì hãy chia nhỏ mỗi thời thiền, cứ cách một tiếng thì thực hành một phút, cứ mỗi 30 phút thì thiền 30 giây.
Đừng nói rằng chúng ta bận đến nỗi cách mỗi tiếng không có đủ một phút rãnh rỗi để thiền. Nếu ta cảm thấy bận quá không có thời gian thiền, Thầy có một giải pháp thế này: mỗi ngày hãy thức dậy sớm hơn 10 phút so với bình thường thì ta sẽ có 10 phút để thiền.
Bây giờ chúng ta hãy thiền đếm hơi thở trong 2 phút. Đếm hơi thở từ 1 đến 10, cứ lặp lại như vậy trong vòng 2 phút. Trong lúc chúng ta thiền, Thầy sẽ tụng kinh.
Chúng ta tiếp tục thiền trong 1 phút nữa. Khi hít vào thì tự nhắc bản thân rằng “tôi đang hít vào”, khi thở ra thì nhắc bản thân rằng “tôi đang thở ra”. Cứ thực hành như vậy trong vòng 1 phút.
Tuần này chúng ta hãy áp ụng các phần thực hành như Thầy đã hướng dẫn. Hãy nhớ bài thực hành nhắc nhở mình về hiện tại và luôn áp dụng trong cuộc sống của mình. Nhớ rằng hôm nay chúng ta đã học được bài “cái bánh rất ngon”.
