Lamrim 2025
TUẦN 12 – NGÀY 19/07/2025
CHỦ ĐỀ: 6 NGHI LỄ CHUẨN BỊ (tiếp theo)
(Tôn sư Khangser Rinpoche hướng dẫn)
1/ Lau nhà sạch sẽ và bày biện những biểu tượng thân, khẩu, ý giác ngộ của Đức Phật
2/ Kiếm đồ cúng dường hợp pháp và bày biện đẹp mắt
Tại sao cúng dường là quan trọng? Khi cúng dường, ta cần phải hiểu ta cúng món gì lên Đức Phật.
Hãy làm một thí nghiệm: chuẩn bị 2 chậu hoa giống nhau, để cùng một chỗ với ánh sáng và nhiệt độ như nhau. Một chậu hoa được tưới mỗi ngày bằng nước thường, chậu hoa còn lại được tưới bằng nước cúng dường lên Đức Phật. Chúng ta hãy xem 2 chậu hoa này sinh trưởng như thế nào sau một thời gian. Thầy đã hướng dẫn cách kiểm tra này cho rất nhiều học trò ở các lớp Lamrim, và ai cũng thấy sự khác biệt rất lớn. Nếu chúng ta có thử tiến hành thí nghiệm này, cách 3 ngày hãy chụp lại một bức ảnh.
Nếu nước cúng dường lên Đức Phật có mang năng lượng tích cực làm cho chậu hoa sinh trưởng tốt hơn thì chắc chắn cũng sẽ tác động tích cực lên cơ thể của chúng ta vì chúng ta và chậu hoa giống nhau ở chỗ là đều có sinh lực sống. Bên cạnh đó, những thức ăn nào mình ăn, trước khi ăn, đầu tiên hãy nghĩ đến Đức Phật. Chúng ta chỉ nghĩ đơn giản là cúng dường món ăn lên Đức Phật và xin Phật gia trì cho món ăn của mình. Nếu ta có uống bia thì cũng cúng dường bia lên Đức Phật và xin Phật gia trì cho ly bia của mình. Tại vì bia đã được cúng dường lên Đức Phật và có được sự gia trì của Phật thì chắc chắn sẽ tốt hơn là bia chưa có sự gia trì của Đức Phật.
Có một người nghiện rượu, bác sĩ khuyên anh ta đừng uống rượu nữa bằng cách cho anh xem một thí nghiệm. Bác sĩ bỏ một con sâu vào ly rượu, sau 1-2 phút, con sâu chết dần, thân bắt đầu mềm nhũn và phân hủy. Bác sĩ nói rằng: “Anh thấy không? Anh uống rượu vào thì rượu cũng làm thế với cơ thể của anh”. Anh chàng nghiện rượu nói với bác sĩ rằng: “Xưa giờ tôi không biết chuyện đó, nay tôi mới biết. Nếu mỗi ngày tôi đều uống rượu, trong cơ thể tôi sẽ không còn giun sán nữa”.
Thầy biết rằng nếu thầy bảo chúng ta đừng uống bia rượu thì chưa chắc chúng ta bỏ bia rượu. Nhưng ít nhất chúng ta cúng dường bia lên Đức Phật thì bia được gia trì sẽ ít có hại cho cơ thể của mình hơn. Và lúc uống, phải nghĩ rằng ta đang nhận gia trì từ Đức Phật trong ly bia này, chứ không phải chỉ mỗi uống bia thôi. Khi uống như thế, lỡ bia rượu có làm hại gan thì ít nhất lúc uống cũng cảm thấy vui rồi.
Đừng hiểu nhầm rằng Thầy khuyến khích chúng ta uống bia rượu và cúng dường bia rượu lên Đức Phật. Thầy chỉ muốn nói rằng nếu chúng ta muốn uống bia thì ít nhất hãy làm như thế. Việc uống bia có sự gia trì của Đức Phật sẽ ít làm tổn hại mình hơn so với uống bia rượu không có sự gia trì của Phật. Bởi vì nếu nước cúng dường lên Đức Phật mà giúp cho cây hoa sinh tưởng tốt hơn thì chắc chắn cũng sẽ tốt cho cơ thể của mình. Việc uống bia có sự gia trì của Đức Phật cũng có tác dụng tương tự như thế. Hoặc khi có ăn thịt, hãy nghĩ đến Phật và cúng dường món thịt đó lên Đức Phật, cầu nguyện Đức Phật gia trì cho con vật đã chết.
Nên hiểu rằng cơ thể của chúng ta cần các thực phẩm sạch, không độc hại. Thực phẩm sạch không có nghĩa là trồng nó một cách hữu cơ mà còn có nghĩa là năng lượng mà thực phẩm đó mang đến cho cơ thể của mình phải sạch sẽ, thanh tịnh.
Thầy khuyến khích chúng ta tiến hành thí nghiệm như Thầy vừa hướng dẫn. Thí nghiệm trên 2 chậu hoa giống nhau, một chậu hoa được tưới bằng nước thường, chậu còn lại tưới bằng nước cúng dường lên Đức Phật để xem chậu hoa nào sinh trưởng tốt hơn. Khoảng 2-3 tuần sau chúng ta sẽ thấy rõ sự khác biệt. Đó là bằng chứng cụ thể mà chúng ta có thể trải nghiệm trên thực tế.
Trong gia đình, nếu ta là người nấu ăn thì khi nấu ăn, hãy cúng dường các món thực phẩm đó lên Đức Phật và xin Phật gia trì các món ăn đó. Cứ nghĩ đơn giản là có Đức Phật ở phía trước mặt, sau khi dâng cúng dường xong, nghĩ rằng Phật rất hoan hỷ và từ Phật có ánh hào quang chiếu thẳng vào thực phẩm, ánh sáng đó hòa tan vào thực phẩm, khiến thực phẩm trở nên thanh tịnh và sạch sẽ.
Cơ thể của chúng ta trong suốt một ngày rất cần dinh dưỡng cho nên thực phẩm, nước uống đưa vào cơ thể cần phải mang đến cho chúng ta năng lượng sạch sẽ. Bằng cách cúng dường lên Đức Phật, ta có thể chuyển hóa thức ăn, thức uống trở nên thanh tịnh để đưa vào cơ thể.
Đầu tiên hãy thí nghiệm với 2 chậu hoa. Khi nào thấy tận mắt được rằng có sự khác biệt lớn giữa 2 chậu hoa, chúng ta mới chịu tin. Chúng ta phải thí nghiệm trên 2 chậu hoa thật, chứ không phải 2 chậu hoa giả. Trong ngày có ăn hay uống món gì thì trước khi sử dụng món đó, hãy cúng dường lên Phật để Phật gia trì lên món ăn. Hoặc chúng ta có mua thực phẩm cho gia đình, hãy cúng dường lên Đức Phật và nhờ sự gia trì của Phật khiến thực phẩm đó trở nên thanh tịnh.
Thầy cũng nói với nhiều học trò rằng nếu có uống bia, tốt nhất đừng uống bia trước mặt trẻ con. Bản thân Thầy cũng thường hay uống Coca-cola. Một dịp nọ ở New York, có một gia đình mời Thầy dùng cơm. Gia đình đó biết Thầy thích uống Coca-cola nên có mời Thầy uống Coca-cola. Gia đình này có mấy đứa trẻ, Thầy hỏi các đứa trẻ uống gì thì chúng trả lời là không uống Coca-cola mà chỉ uống nước lọc thôi. Thầy nghĩ đó là thói quen rất tốt nên Thầy quyết định không uống Coca-cola trước mặt các đứa trẻ để chúng không bắt chước. Kể từ đó Thầy không uống Coca-cola trước mặt trẻ con nữa.
Ở nhà, nếu chúng ta có muốn uống bia thì hãy vào nhà vệ sinh, uống xong rồi hãy đi ra. Thỉnh thoảng thói quen xấu của mình trước mặt trẻ con sẽ làm chúng bắt chước theo. Nếu có thèm bia quá, vào nhà vệ sinh uống một cốc bia rồi đi ra ăn. Nếu còn muốn uống nữa thì vào nhà vệ sinh, uống cốc nữa rồi đi ra (Rinpoche cười).
Thầy nói rằng bia rượu ảnh hưởng đến cơ thể của mình rất nhiều, làm tổn hại gan. Lớp chúng ta không biết được là Thầy nhận bao nhiêu cuộc gọi từ các học trò nhờ Thầy cầu nguyện cho người thân bị bệnh gan, hỏi ra thì mới biết họ có thói quen uống rượu bia.
3/ Ngồi theo thế (gồm 8 sắc thái) của Tỳ-lô-giá-na trên một tọa cụ; sau đó bạn đọc lời quy y, phát tâm bồ đề… trong một tâm trạng đặc biệt thành khẩn (xem trang 230, quyển 1).
Vào mỗi buổi sáng, nếu có thể dành ra vài phút ngồi thiền sẽ rất tốt vì giúp cho tâm mình trở nên minh mẫn hơn vào đầu ngày mới. Chúng ta có thể thiền một cách đơn giản như trong sách hướng dẫn: thiền tập trung vào hơi thở, khi hít vào thì biết rằng ta đang hít vào, khi thở ra thì biết rằng ta đang thở ra. Tâm trí hoàn toàn tập trung vào hơi thở. Đây là cách thiền thứ nhất.
Cách thiền thứ 2 là tập trung vào hơi thở, cứ hít vào thở ra thì đếm 1, hít vào thở ra thì đếm 2, đếm liên tục đến 10 hay 21. Sau đó, ta đếm lại từ 1 đến 10 hay 21. Ta thực hành thiền như thế trong 3-5 phút, sau đó nghỉ một chút rồi thiền tiếp 5 phút nữa, đừng có thiền liên tục quá 5 phút.
2 phương pháp thiền này có lợi lạc khác nhau. Cách thiền thứ nhất là tập trung vào hơi thở, giúp ta biết cách sống trong giây phút hiện tại. Có một câu nói như thế này: khi đang buồn là ta đang nghĩ nhiều về chuyện quá khứ, khi lo âu là đang nghĩ nhiều về chuyện ở tương lai, khi cảm thấy an lạc là ta đang sống trong hiện tại.
Thầy không nói rằng chúng ta không nên nghĩ về quá khứ hay tương lai. Nhưng chúng ta lại thường nghĩ quá nhiều, nghĩ nhiều hơn mức cần thiết. Ví dụ, một chuyện tồi tệ đã xảy ra trong quá khứ mà chúng ta vẫn không quên được, cứ nghĩ đi nghĩ lại về việc đó, khiến mình bị tổn thương nhiều hơn. Hay chúng ta lo âu nhiều hơn mức cần thiết về những chuyện chưa xảy ra trong tương lai, khiến mình càng thêm căng thẳng.
Nếu ta buồn nhiều và lo nhiều như thế thì cái buồn, cái lo đó có khiến cho những vấn đề của mình được giải quyết hay có khiến cho cuộc sống của mình tốt hơn không? Chắc chắn chúng ta sẽ trả lời là không. Nếu đã biết là không thì tại sao cứ liên tục nghĩ về chuyện đã xảy ra trong quá khứ, chuyện chưa xảy ở tương lai, khiến mình càng buồn và càng lo hơn? Nhiều khi chúng ta trả lời là không cách nào dừng được những suy nghĩ đó. Thực ra có cách để dừng các suy nghĩ lẩn quẩn đó, chỉ là do chúng ta không biết cách nên nghĩ rằng không làm được. Cách để dừng các suy nghĩ đó là hãy tập hít thở và tập trung vào hiện tại. Ví dụ, khi uống nước, chúng ta chỉ tập trung vào chuyện đang uống nước, nói với bản thân rằng mình đang uống nước. Hay khi đang thấy xe màu đỏ ở ngoài đường thì nói với bản thân rằng “ồ, tôi đang thấy chiếc xe màu đỏ”. Hãy cố gắng sống ở giây phút hiện tại.
Phương pháp thiền này có thể giúp cho tâm trí chúng ta sống trong giây phút hiện tại, để không buồn về quá khứ, không lo nghĩ về tương lai. Đôi lúc có những chuyện không hay xảy ra trong cuộc sống của mình, nhưng chúng ta nghĩ đi nghĩ lại rất thường xuyên, càng nghĩ nhiều thì càng khiến mình bị tổn thương, chứ không giải quyết được vấn đề gì. Ta nghĩ rằng mình không có cách nào loại bỏ được những suy nghĩ đó, nhưng chúng ta hoàn toàn có cách để dừng những suy nghĩ đó. Chúng ta chỉ cần học cách biết sống trong hiện tại.
Trong cuộc sống, ai cũng từng có trải nghiệm mất mát người thân hay có người khác làm tổn thương mình nhưng việc đã xảy ra rồi mà cứ nghĩ đi nghĩ lại những chuyện không vui đó từ ngày này qua ngày khác, tháng này qua tháng khác, thậm chí từ năm này qua năm khác. Đó là sai lầm lớn chúng ta đang mắc phải. Thực ra người đang làm tổn thương mình nhiều nhất chính là bản thân mình. Ta cần học cách ngừng những suy nghĩ lẩn quẩn như thế.
Đôi lúc chúng ta nghĩ nhiều về những dự định ở tương lai, lo lắng không biết kế hoạch đó có thành công hay không, sợ là nếu không thành công thì sẽ như thế nào... Những tính toán, suy nghĩ không cần thiết như thế càng làm mình lo lắng, căng thẳng nhiều hơn mà thôi.
Có một vị thầy sống đến 100 tuổi. Lúc này vị thầy rất yếu, đang nằm hấp hối trên giường bệnh. Các đệ tử lớn của vị thầy ấy đến gần giường bệnh và nói với vị thầy rằng: “Sư phụ có gì căn dặn cho chúng con trước khi qua đời không? Chúng con đang chờ nghe lời nói cuối cùng của thầy”. Trong số các đệ tử, có một đệ tử nhỏ tuổi chạy ra chợ mua loại bánh mà thầy ấy thích nhất, mang về cúng dường sư phụ trước khi sư phụ qua đời. Khi cúng dường cho sư phụ, vì vị thầy đã già rồi, nên không ăn được nhiều, chỉ nhấp được vài miếng bánh. Các đệ tử lớn khác thực ra không quan tâm nhiều đến chuyện sư phụ đang ăn cái bánh đó, mà đang rất nôn nóng không biết sư phụ căn dặn gì cho mình. Các học trò lớn liên tục thỉnh cầu sư phụ nói lời cuối cùng trước khi qua đời. Lúc này vị thầy này mới chậm rãi trả lời rằng: “Cái bánh rất ngon”.
Vị thầy ấy biết cách sống trong hiện tại nên cho dù chỉ còn vài phút nữa sẽ chết, nhưng không hề cảm thấy lo lắng. Còn bản thân chúng ta đang còn sống yên ổn mà cứ lo lắng rất nhiều. Chúng ta hãy nghĩ đến quá khứ một năm trước, những lúc ta quá lo lắng những chuyện ở tương lai, bây giờ nghĩ lại những chuyện lo lắng đó có thực sự tồi tệ như mình đã nghĩ hay không. Chúng ta đã phí phạm thời gian, sự an lạc nội tâm như thế nào cho những suy nghĩ không cần thiết như thế.
Phần nghi lễ chuẫn bị thứ 3 hướng dẫn chúng ta tư thế thiền và cách thiền để có thể sống trong hiện tại. Hãy thiền bằng cách tập trung hoàn toàn vào hơi thở, khi hít vào thở ra thì biết rằng ta đang hít vào thở ra. Thỉnh thoảng ở ngoài đường thấy một chiếc xe màu đỏ thì nói với bản thân rằng “tôi đang thấy một chiếc xe màu đỏ”. Nếu nhìn thấy bông hoa thì nghĩ rằng “tôi đang thấy bông hoa”. Chúng ta hãy học cách sống trong hiện tại như thế.
Phương pháp thiền thứ 2 như Thầy đã hướng dẫn là tập trung vào hơi thở và thực hành đếm hơi thở. Khi hít vào thở ra thì đếm 1, hít vào thở ra đếm 2. Tâm trí của chúng ta có vấn đề lớn nhất là gì? Vấn đề lớn nhất của tâm trí là không tập trung vào một điểm được, lúc nào tâm cũng nhảy từ chỗ này sang chỗ khác.
Chúng ta có biết hội chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) không? Những người không tập trung tốt được thì có thể được chẩn đoán là mắc hội chứng này và bác sĩ sẽ cho thuốc uống. Đức Phật từ hơn 2.500 năm trước đã nói rằng vấn đề lớn của tâm trí con người là không tập trung được. Cho nên chúng ta cần biết cách xây dựng lại khả năng tập trung của mình.
Ở Mỹ, có một học trò nói với Thầy rằng con cô ấy đi khám ở bệnh viện thì bị chẩn đoán là mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý. Bác sĩ bảo phải dùng thuốc mới chữa khỏi bệnh nhưng cô ấy không muốn cho con uống thuốc về thần kinh quá nhiều nên đã hỏi Thầy có cách nào không. Thầy nói rằng không cần uống thuốc và hoàn toàn có thể hướng dẫn người bệnh vượt qua giai đoạn đó. Chính bản thân Thầy từng bị hội chứng tăng động giảm chú ý và không cần phải dùng thuốc.
Chúng ta nên biết rằng khi càng bị mất tập trung và không có cách nào tập trung trở lại được thì càng bị căng thẳng nhiều hơn.
Thầy kể một câu chuyện: một người đến gặp một vị thầy và xin vị thầy đó hãy dạy cách thực hành thiền. Vị thầy bảo rằng thiền rất đơn giản: “Con chỉ cần nhắm mắt, muốn thiền về điều gì cũng được nhưng không được nghĩ về con khỉ trong lúc thiền”. Người này nghĩ thiền cũng đơn giản và về nhà làm theo hướng dẫn của vị thầy là nhắm mắt lại, thiền về bất cứ điều gì và cố gắng không nghĩ về con khỉ. Chắc lớp chúng ta đã biết người này nghĩ về cái gì rồi. Chắc chắn trong tâm của anh ta lúc đó chỉ có con khỉ hiện ra mà thôi. Nếu Thầy bảo lớp mình tuần này tập trung thiền và nghĩ tới con khỉ thì chắc con khỉ sẽ không hiện ra trong tâm trí chúng ta. Nhưng nếu Thầy bảo là không được nghĩ về con khỉ, chắc chắn trong lúc thiền, chúng ta chỉ nghĩ về con khỉ.
Hãy thiền tập trung vào hơi thở, kết hợp với việc đếm hơi thở đến 10 hay 21, như vậy sẽ giúp ta xây dựng được năng lực tập trung tốt hơn. Thông thường ta không tập trung được, trong tâm có nhiều suy nghĩ không cần thiết cứ phát sinh liên tục và hơn 70% các suy nghĩ phát sinh trong tâm như thế đều là những suy nghĩ tiêu cực.
Khi ta đang đi ngoài đường, bỗng nhiên có một người lạ tiến đến và nói rằng người ấy rất thích mình, chúng ta có tin không? Hơn 50% chắc sẽ không tin. Khi đang đi ở ngoài đường, có một người lạ tiến đến và nói rằng rất ghét mình, chúng ta có tin không? Chắc 50-60% sẽ tin. Khi nghe điều hay, điều tích cực thì chúng ta không tin, còn nói điều xấu, điều tiêu cực với mình thì chúng ta lại tin. Điều đó rất đơn giản, bởi vì tâm chúng ta có cái gì sẽ tin cái đó. Tâm có nhiều điều tích cực thì sẽ dễ tin các điều tích cực. Tâm có nhiều điều tiêu cực thì sẽ dễ tin theo những điều tiêu cực.
Có một điều thú vị như thế này. Chúng ta có hay chụp ảnh selfie không? Chúng ta có tin người đẹp trong ảnh là mình không? Chắc chắn chúng ta biết người đẹp trong ảnh không phải là mình đâu, nhưng vẫn muốn tin đó chính là mình.
Thầy kể câu chuyện: có một hôm Thầy được mời ăn trưa ở nhà của một người phụ nữ. Thầy thấy một bức ảnh treo trên tường, đó là bức ảnh một cô gái rất trẻ, Thầy nghĩ là con gái của người phụ nữ đó. Thầy hỏi cô ấy: “Đó là ảnh của ai vậy?”. Người phụ nữ nói rằng: “Ảnh của con đó Thầy”. Lúc đó Thầy thấy không giống gì cả vì người trong bức ảnh trẻ hơn nhiều so với bên ngoài, nhưng cô ấy vẫn chắc chắn người phụ nữ trẻ trong ảnh chính là cô ấy.
Tâm của chúng ta thường chứa nhiều điều tiêu cực nên dễ tin theo điều tiêu cực. Bên cạnh đó, tâm cũng có nhiều ảo tưởng nên vẫn hay tin vào các điều ảo tưởng bên ngoài. Để giảm bớt những suy nghĩ tiêu cực và không cần thiết, hãy tập trung vào hơi thở và đếm hơi thở. Hãy cố sống trong hiện tại.
Chúng ta đừng nghĩ rằng thực hành phương pháp này trong vài tuần thì tâm sẽ không còn một điều tiêu cực nào nữa. Tâm hoàn toàn không còn phiền não nữa thì lúc đó chúng ta đã thành Phật rồi. Không nên kỳ vọng rằng chúng ta có thể thành Phật trong vòng 1 tuần. Nếu lớp chúng ta có thể thành Phật trong vòng 1 tuần thì chắc chắn Thầy sẽ thất nghiệp (Rinpoche cười).
Tuy nhiên, không ai dám nói chắc rằng điều đó không thể xảy ra. Chúng ta hoàn toàn có năng lực thành Phật trong một thời gian rất gần. Thầy hay nói với học trò rằng lỡ học trò thành Phật trước Thầy thì đừng có quên Thầy. Đây là câu nói nửa đùa nửa thật nhưng hoàn toàn có thể xảy ra.
Thầy cũng nói với lớp chúng ta như vậy: các học viên trong lớp mình có thành Phật trước Thầy thì đừng có quên thầy. Đây là phần quan trọng nhất trong buổi học hôm nay.
Trong tuần này hãy thực hành 2 cách thiền. Cách thiền thứ nhất là tập trung hoàn toàn vào hơi thở ít nhất 5-10 phút mỗi ngày. Cách thiền thứ 2 là vừa tập trung vào hơi thở và đếm hơi thở, cứ hít vào thở ra thì đếm 1, cứ đếm liên tục đến 10 hay 21 và lặp lại nhiều lần như vậy để tăng khả năng tập trung. 2 phương pháp này áp dụng xen kẽ mỗi ngày từ 5-10 phút.
Nếu có thời gian rãnh, chúng ta có thể làm thí nghiệm với 2 chậu hoa như Thầy đã hướng dẫn. Nếu có tiến hành thử nghiệm này thì cứ cách 3 ngày hãy chụp lại bức ảnh để quan sát sự khác biệt. Đó là bài tập về nhà trong tuần này.
Thầy biết rằng cứ mỗi buổi Thầy cho bài tập về nhà, chắc đa số không ai làm. Nhưng Thầy cũng nói với học trò rằng không làm bài tập thì cũng tốt vì Thầy sẽ có cơ hội dạy đi dạy lại cho học trò. Nếu học trò siêng quá, làm bài tập đầy đủ thì thành Phật mất rồi, Thầy sẽ bị thất nghiệp (Rinpoche cười).
Với các bài tập thiền như thế, hãy đặt mục tiêu là giảm bớt phiền não và tâm trạng tiêu cực. Lớp chúng ta hãy đặt mục tiêu là trong năm nay sẽ giảm được 10% phiền não, tâm trạng tiêu cực.
Nếu học Phật pháp và thực hành Phật pháp mà không giúp ích cho mình thì chắc chắn đó không phải là phương thuốc phù hợp cho mình. Phật luôn nói rằng pháp của Ngài là phương thuốc có thể chữa được bệnh.
Nếu chúng ta được sinh về cõi tịnh độ của Phật A Di Đà, lần đầu tiên Phật A Di Đà thấy mình thì Ngài sẽ hỏi câu gì? Câu đầu tiên Phật A Di Đà hỏi mình sẽ là “Con có sống an lạc không?”, chứ không quan tâm chúng ta đã tụng bao nhiêu câu A Di Đà Phật. Phật không phải là kế toán nên không quan tâm đến con số. Giống như người mẹ thương yêu và quan tâm thực sự đến đứa con, khi lâu ngày con trở về nhà, người mẹ sẽ hỏi con có sống tốt không. Đó là điều người mẹ quan tâm đầu tiên. Phật A Di Đà quan tâm mình cũng giống như vậy.
Để có thể loại trừ hết tất cả mọi phiền não, căng thẳng, lo âu trong tâm, mục tiêu đầu tiên phải hướng đến là giảm thiểu trước đã. Trong năm nay, hãy đặt mục tiêu giảm thiểu 10% phiền não.
Một điều lưu ý là trong lúc ngồi thiền, đừng bao giờ ngồi liên tục quá 5 phút trong một thời thiền. Thậm chí chỉ có 2 phút để thiền thôi thì hãy thiền cho tốt trong 2 phút đó. Chất lượng của thời thiền rất quan trọng. Nếu ngồi thiền quá lâu trong một thời, sẽ khiến ta bị phân tâm mà không biết, từ từ chất lượng thiền sẽ giảm dần. Để tránh tình trạng đó, chỉ nên thiền từ 3-5 phút trong một thời thiền, tối đa là 5 phút.
Kỹ thuật thiền rất quan trọng, cho dù chỉ có thiền 3-5 phút, hãy cố gắng làm cho tốt trong khoảng thời gian này. Nếu trong lúc thiền, lỡ con khỉ hiện ra thì ta phải làm gì? Nếu chúng ta đang thiền mà con khỉ hiện ra thì nhớ gửi lời chào của Thầy đến con khỉ (Rinpoche cười). Nếu Thầy bảo trong lúc thiền, không được nghĩ đến con khỉ, chắc chắn con khỉ sẽ xuất hiện. Còn nếu thầy bảo nghĩ đến con khỉ thì chắc chắn con khỉ sẽ không xuất hiện. Cho nên học viên trong lúc thiền mà có gặp con khỉ thì hãy gửi lời chào của Thầy đến con khỉ.
